Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.07.2003, Blaðsíða 44

Launaleynd - besti vinur
launagreiöandans
Nokkuö er um þaö aö félagsmenn hafi samband viö skrif-
stofu Félags íslenskra hjúkrunarfræöinga aö leita svara viö
því hvort starfsmanni sé skylt aö halda launum sínum
leyndum aö ósk vinnuveitanda. Viö þeirri fyrirspurn er ekki
einhlítt svar og komi starfsmaður og atvinnurekandi sér
saman um aö halda efni ráöningarsamnings leyndu viröist
þeim heimilt aö gera þaö. Aftur á móti má spyrja fyrir
hvern þessi leynd er?
Trúnaöarmenn
Samkvæmt 30. gr. laga nr. 94/1986 um kjarasamninga opin-
berra starfsmanna á trúnaðarmaður rétt á að fá upplýsingar
um ef staða losnar á vinnustað eða ef ráða á starfsmann. Jafn-
framt á trúnaðarmaður rétt á að fá upplýsingar um ráðningar-
kjör og hverjir sækja um starfið. Eitt hlutverk trúnaðarmanna
er að standa vörð um réttindi og skyldur félagsmanna og að
kynna fyrir nýjum félagsmönnum á vinnustað helstu atriði
kjarasamninga og sérstök kjör á stofnuninni. Fái trúnaðarmað-
ur ekki upplýsingar um ráðningarkjör á stofnuninni þá er ljóst
að hann fær ekki tækifæri til að rækja skyldur sínar og sann-
reyna að kjarasamningur sé ekki brotinn. Launaleynd brýtur
því í bága við störf, hlutverk og skyldur trúnaðarmanna gagn-
vart félagsmönnum og stéttarfélagi.
Atvinnurekandi
Frá sjónarmiði atvinnurekandans getur launaleynd einfaldlega
verið ákveðið tækifæri fyrir hann að umbuna „góðu“ starfs-
fólki. Yfirmaðurinn lítur á launaleyndina sem nauðsynlegt
tæki til að greiða starfsmanni, sem hann telur skara fram úr
öðrum starfsmönnum, hærra en almennt gerist. Hafi hann
ekki þetta tæki, sem launaleynd getur verið, væri ekki um yf-
irborgun að ræða og er báðum aðilum það ljóst. Hins vegar
veit starfsmaðurinn sem fær þennan bónus að hann hefur
staðið sig vel í starfi, betur en aðrir og mun kappkosta að
halda því áfram. Umbunin eru því launin fyrir það að skara
fram úr öðrum starfsmönnum á einhvern hátt. Að sjálfsögðu
getur slíkt mat alltaf verið hlutdrægt en umbunin er hugsuð
fyrir „eitthvað" og launaleyndin réttlætt þannig.
Starfsmaöur
Tilgangur nýja launakerfisins, sem kom á í kjara-
samningum 1997, var m.a. sá að auka sveigjan-
leika launakerfisins og draga úr miðstýringu í
launaákvörðunum og koma á skilvirkara launa-
kerfi sem tekur mið af þörfum og verkefnum
stofnana og starfsmanna þeirra. Það hefur leitt
til þess að forstöðumenn stofnana hafa meira
svigrúm en áður var til að hafa áhrif á laun
starfsmanna sinna umfram hinn hefðbundna
kjarasamning. Krafan um launaleynd starfs-
manna hefur í kjölfarið orðið algengari. Sú
spurning hefur oft vaknað hvort starfsmanni sé
skylt að halda launum sínum leyndum ef þess er
óskað af hálfu atvinnurekanda. Tæpast getur
hvílt leynd yfir launum starfsmanns sem nýtur
kjara samkvæmt kjarasamningi í einu og öllu. I
þessu sambandi er rétt að geta þess að stofnana-
samningar og framgangskerfi eru hluti kjara-
samnings. Njóti hann hins vegar kjara umfram
kjarasamning byggist það á sérstöku samkomu-
lagi. Ekki hvílir skylda á starfsmanni að upplýsa
aðra starfsmenn eða halda leyndu fyrir þeim efni
samkomulagsins. Hins vegar getur starfsmaður-
inn verið settur í erfiða stöðu ef yfirmaður óskar
42
Tímarit íslenskra hjúkrunarfræöinga 3. tbl. 79. árg. 2003