Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.10.2003, Blaðsíða 11

RITRYND GREIN
Ný samskiptakenning
stuttur. Eflandi hjúkrunarfræðingur hefur engan
áhuga á að hafa vald yfir öðrum en þegar hann
fær slíkt vald gefur hann hinum aðilanum það ogj
byggir öll boðskipti á samstarfi en ekki fyrirskip- j
un, en það síðarnefnda gerist oft ósjálfrátt efj
einhver telur sig yfir annan hafinn í samskipt-l
um. Það þarf visst hugrekki til að vera í eflandi :
samskiptahætti því við það að tengjast öðrum
tengjumst við líka varnarleysi þeirra og jafnvel
þjáningu, en þar sem þjáningin getur verið einj
öflugasta leiðin til þroska er þetta sú leið aðí
mínu mati sem gefur hraðasta vöxtinn.
Hugsýn um hið eflandi samfélag
Ég sé fyrir mér hið eflandi samfélag þar sem efl-:
andi samskiptaháttur er hinn viðurkenndi sam- j
skiptaháttur og allir lifa í umhyggju og kærleika. I
I þessari hugsýn sé ég sannar samræður sem j
boðskiptaformið og það ríkir virðing fyrir hverj- j
um og einum. Allir hafa rödd og hlustað er á alla, j
líka þær skoðanir sem eru þvert á hina ríkjandi
hefð. I þannig eflandi samfélagi finna allir fyrir
eflingu og það ríkir jafnrétti, réttlæti og sannur:
kærleikur. Þar eru samskiptin ekki aðeins áj
hugarplani heldur tengjast einstaklingar fráj
hjarta til hjarta. Sérhver gerir það sem hannj
finnur í hjarta sínu að er rétt að gera og allir ætl-
ast einmitt til þess. Það ríkir traust milli allra, j
sköpunargáfa hvers og eins fær að njóta sín, all-
ir leggja sitt af mörkum til að allir megi vaxa ogj
eflast því að allir vita að það er best fyrir heild- j
ina. I þannig samfélagi ríkir kærleikurinn og
þess vegna ríkir friður og þá er gleðin ekki langt j
undan. Enginn er þyrstur eða svangur því að öll- j
um mannlegum þörfum er fullnægt, bæði and-;
legum og líkamlegum. Þetta er sannkallað um-
hyggjusamfélag og slík samfélög eru þegar til, við:
þurfum bara að gera þau algengari þangað til allt j
mannlegt samfélag er orðið þannig.
Hlutlaus samskiptaháttur
I kenningu minni kemur fram hlutlaus sam-j
skiptaháttur þar sem viðkomandi hefur hvorkij
jákvæð né neikvæð áhrif á aðra með samskiptum j
sínum. Ef ég met blutina út frá samræðum mín-j
um við fyrrverandi sjúklinga þá eru flestir hjúkr-
unarfræðingar í hlutlausum gír eða hafa hlut-
lausan samskiptahátt. Þeir koma til vinnu til að
Ijúka rútínunni af án þess að leggja neitt af sálu
j sinni í störfin. Hlutlaus samskiptaháttur er dapurleg saga um
: að missa af stórkostlegum tækifærum: Að missa af tækifærinu
til að segja hlýlegt orð, að missa af tækifærinu til að taka í út- j
j rétta hönd sem biður um hjálp. Það er að missa af tækifærinu
: til að sjá bros á einmanalegu andliti, að heyra grát hljóðna og
: frið ríkja aftur í mannsálinni. Það er að missa af því að hjúkra.
Það er líka samskiptaháttur hins þreytta og önnum kafnaj
hjúkrunarfræðings sem þarf eflingu til að leggja áfram stund áj
hjúkrun. Það er samskiptaháttur hjúkrunarfræðingsins sem er
búinn að gefa svo mikið af sér án þess að fá neina áfyllingu að:
j hæfileikinn til að gefa virðist ekki lengur fyrir hendi. Það erj
í samskiptaháttur hjúkrunarfræðinga sem þurfa umhyggju ogj
næringu til að hafa aftur olíu á lampanum sínum til að geta:
skinið og yljað eins og þeir vilja. Hinn hlutlausi samskipta-
háttur er líka samskiptaháttur hins unga og óreynda hjúkrun-j
arfræðings sem er of feiminn til að tengjast sjúklingum. Eins j
og rússneska skáldið Irena Ratushinskaya (1988) segir svoj
réttilega: „Við erum oft feimin við tilfinningar, sérstaklega I
þegar við erum ung, og vegna þessa missum við oft af tækifær-
um til að sýna kærleika og uppörva aðra með hlýjum orð- j
um“(1988, bls. 112). Margir hjúkrunarfræðingar sem hafaj
hlutlausan samskiptahátt, eru þó þannig að þeim virðist anntj
um rútínuna en ekki endilega um sjúklingana og svo eru aðr-!
ir sem eru hreinlega fastir í rútínunni. 1 því samhengi máj
nefna að Liaschenko (1995) heldur því fram að ef hjúkrunar-j
fræðingur eigi að koma af fullri virðingu fram við sjúklinginn
þurfi hann að staldra við einmitt á þeim stundum þar sem lík- j
urnar eru mestar á því að hann gangi inn í rútínuviðbrögð. Að j
lokum eru til hjúkrunarfræðingar sem átta sig alls ekki á þvíj
valdi sem þeir hafa og nota það því ekki öðrum til góðs. Þetta j
j kemur einmitt fram í stórgóðri grein Rafael (1996) „Powerj
j and caring. A dialectic in nursing" þar sem hún hefur eftirj
j hjúkrunarfræðingi sem sagði við hana: „Eg fann ekki fyrir:
j valdi við þessar aðstæður. Eg finn aldrei fyrir valdi." Það erj
þessi tilfinning fyrir valdaleysi sem Rafael vill tengja því að j
hjúkrunarfræðingar eru að mestu leyti kvennastétt og að kon- j
ur séu ekki aldar upp í því að nota vald sitt. Ef þetta er rétt er j
sannarlega ástæða til að íhuga hvernig mótun á hjúkrunar-
fræðingum fer fram innan skólakerfisins og hvers konar mót-
un á sér stað á vinnustöðum hjúkrunarfræðinga og í gegnumj
samstarfsmenn þeirra og yfirmenn. Spence (1994) og Varcoe
(1997) eru meðal þeirra sem hafa velt þeim atriðum mikið fyr-
ir sér en það er efni í aðra grein og mun ég því ekki fara meira
út í þá sálma hér.
Hið hlutlausa samfélag
Eins og ég sé fyrir mér hið hlutlausa samfélag ber enginn raun-
verulega umhyggju fyrir öðrum - einstaklingarnir hugsa aðeins
um sjálfa sig og fólk finnur ekki fyrir kærleika í samskiptum.
Raunar eru samskipti ákaflega takmörkuð. Fólk kemur og ferj
Timarit islenskra hjúkrunarfræöinga 4. tbl. 79. árg. 2003