Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.03.2008, Blaðsíða 31

STÓREFLA ÞARF SÉRHÆFÐAR
FORVARNIR VIÐ ÁFENGISNOTKUN
UNGLINGA
Helga Sif Friðjónsdóttir var
einn af gestafyrirlesurum
á Hjúkrun 2007 og fjallaði
hennar erindi um rannsóknir
hennar á áfengisnotkun
unglinga.
Helga Sif brautskráðist úr heilbrigðisdeild
HA 1999. Hún var frá upphafi ákveðin í
því að fara í geðhjúkrun. Hún réði sig í
vinnu á kjörár Sjúkrahúss Reykjavíkur en
á meðan flestir hinna á kjörárinu völdu
hinar ýmsu bráðadeildir fór Helga Sif
að vinna á endurhæfingardeild og svo
á geðdeild þannig að það var Ijóst að
hún hugsaði öðruvísi en flestir. Samhliða
kjörárinu var hún að vinna í hlutastarfi
á Vogi en hóf fullt starf þar að kjörárinu
loknu og vann þar þangað til að hún fór í
meistaranám haustið 2002.
Meistaranámið, sem varð fyrir
valinu, var „psychiatric mental health
nurse practitioner programme" í
Hjúkrunarfræðiskóla Washington háskóla
í Seattle í Bandaríkjunum. Ástæða
þess að hún sótti um þar var að allir
helstu bandarísku sérfræðingar í hjúkrun
skjólstæðinga með fíknisjúkdóma mæltu
með þessum stað. Hún vissi frekar Iftið
hvað hún var að fara út í og var ekki betur
að sér í landafræðinni en svo að hún hélt
fyrst að hún væri á leið til Washington,
DC. Washington-háskóli í Seattle er talinn
vera meðal bestu ef ekki besti staðurinn
að læra geðhjúkrun þannig að hún rataði
á rétta staðinn.
Á Vogi var Helga Sif búin að vinna með
hvatningarviðtöl og langaði að læra meira
um þau. Þetta var eitt af því sem hún fékk
tækifæri til þess að gera í meistaranáminu.
Meistararannsóknin hennar fjallaði um
hvað gerist í hvatningarviðtölum og
árangurinn af þeim meðal unglinga.
í náminu fékk Helga Sif einnig að
kynnast Seattle frá mörgum hliðum.
Meðal annars var hún í verknámi á
göngudeild fyrir samkynhneigða og
kynskiptinga. Þar kynntist hún ýmsum
heilbrigðisvandamálum í samfélagi sam-
kynhneigðra, eins og alnæmissmiti og
notkun vímuefna.
Annað sem er sérstakt fyrir Seattle er
fjöldinn af heimilislausu fólki. „Seattle gerir
vel við heimilislaust fólk,“ segir Helga Sif,
„og það hefur dregið heimilislausatil Seattle
þrátt fyrirveðráttuna." Meðal heimilislausra
eru margir með ýmis geðræn vandamál,
persónuleikatruflanir og fíkniefnaneyslu út
af slíkum vandamálum.
Helga Sif hafði nú fengið meira áhuga
á forvörnum og geðheilsueflingu. Hún
ákvað að halda áfram í doktorsnámi
og skoðaði áfengisneyslu unglinga í
framhaldsskóla og hvernig væri hægt
að koma í veg fyrir eða minnka neyslu.
Hún hefur smám saman komist á þá
skoðun að áfengisneysla unglinga er hluti
af því að verða fullorðinn og ekki hægt
að koma alfarið í veg fyrir hana. Það er
spurning um menningu og gildi hvað
er eðlilegt drykkjumynstur á hverjum
tíma. Við höfum oft reynt að hafa áhrif
með almennum hræðsluáróðri en það
hefur sýnt sig að hann virkar ekki. í
staðinn hefur samfélagið þurft að grípa
inn í þegar einstaklingar hafa lent í vanda.
Forvarnaaðferð, sem hefur verið lítið
notuð, er að reyna að finna einstaklinga í
hættu. í rannsóknum sínum hefur Helga
Sif skoðað það sérstaklega hvaða leiðir
eru færar til þess að finna unglinga í
framhaldsskóla sem nota óhóflega mikið
áfengi eða eru í fíkniefnaneyslu. Þetta
má gera með könnunum að einhverju
leyti. Það má líka gera með því að
leiða fólk saman, starfsfólk og aðra
sem láta sig heilsu framhaldsskólanema
varða. Skólahjúkrunarfræðingar eru þar
í lykilstöðu, eða gætu verið. Því miður
eru skólahjúkrunarfræðingar einungis
Helga Sif Friöjónsdóttir
í 5 framhaldsskólum af 21 á íslandi.
Ráða þyrfti skólahjúkrunarfræðinga, og í
diplómanámi í skólahjúkrun þarf að. leggja
meiri áherslu á geðhjúkrun, forvarnir og
heilsueflingu.
Helga Sif bendir einnig á að heimilislausir
unglingar séu fleiri en okkur grunar. Þetta
eru oft unglingar í neyslu. Hér er mikið verk
að vinna að ná til þeirra, ekki bara bíða
eftir að þeir sækist eftir hjálp heldur sækja
þá „heim“ með virkum hætti. „Draumur
minn er að fá 15 geðhjúkrunarfræðinga
og geta sent þá út af örkinni t.d. út á
vissar götur, í gistiheimilin, BSÍ, fangelsin,
lögreglustöðvarog fleiri staði," segirHelga
Sif. Það er spurning um að koma í veg
fyrir frekari skaða með því að vera með
nokkurs konar „götu-heilsugæslu eða
heilsueflingu" sem samanstæði þá t.d.
af fræðslu og stuðning, sýkingavörnum,
sáraskiptingum o.fl. og vera til staðar
og sýna umhyggju. Helga Sif sér fyrir
sér að hjúkrunarfræðingar geti verið
forystumenn í að sækja heimilislausa
heim (e. community outreach), þeir hafa
heildarsýnina og umhyggjuna.
Hún hvetur líka hjúkrunarfræðinga til þess
að tjá sig meira í opinberum umræðum.
„Við hjúkrunarfræðingar erum vel menntaðir
og í fagstétt sem er virt en höfum ef til vill of
lítið faglegt sjálfsálit. Við eru yfirleitt svolítið
til baka og látum aðra tala fyrir okkur. Við
látum fólk taka af okkur kyndilinn - hvar eru
til dæmis hjúkrunarfræðingarnir sem ættu
að vera í forystu í lýðheilsufræði, erum við
að leggja okkar fagþekkingu af mörkum til
kennslu og rannsókna í lýðheilsudeildum
sem nú eru starfandi?" Það þarf að gera
meira í því að skapa og þroska sjálfsvitund
og öflugt vinnusjálf hjúkrunarfræðinga strax
í hjúkrunarnáminu, segir Helga Sif, en
hjúkrunarfræðingar í dag þurfa einnig að
taka meiri ábyrgð á því að rödd fagsins
heyrist betur. Látum þetta vera hvatningu
til allra hjúkrunarfræðinga að láta heyra í
sér.
CM
Tlmarit hjúkrunarfræðinga - 1. tbl. 84. árg. 2008
29