Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.03.2008, Blaðsíða 35

FRÆÐSLUGREIN
hjúkrunarfræðínga geri hjúkrunarstýrða
þjónustu að jafngóðum eða jafnvel
betri kosti en þá þjónustu sem læknar
veita þegar litið er til ánægju sjúklinga,
gæða, kostnaðar og biðtíma. Ýmsir
sjúklingahópar, eins og lungnaveikir, hjart-
veikir, krabbameinsveikir, sykursjúkir,
gígtveikir og sjúklingar með húðvandamál,
þurfa ekki að hítta lækni í hvert skipti
sem sjúkdómseinkenni vaxa. Stór
þáttur þjónustunnar er fræðsla og efling
sjúklínganna til að fylgjast sjálfir með
ástandi sínu og meta hvort þeír þurfi á
heilbrigðisþjónustu að halda og þá hvers
konar (Hatchett, 2003).
Sérsvið hjúkrunarstýrðrar þjónustu eru
margvísleg og sum þröngt skilgreind
eins og eftirfarandi upptalning sýnir. Þau
geta verið á sviðum bakverkja, sykursýki
(Hatchett, 2003), æðaþrengsla, lokastigs
æðasjúkdóma (Gibson, 2006), langvinnrar
hjartabilunar (Tidy, 2005), krabbameína
(Corner, 2003; Loftus og Weston, 2001;
More o.fl., 2002), líknarmeðferðar (Nursing
matter fact sheet. Palliative Care, 2006),
kviðskilunar, sárameðferðar, ýmissa
vandamála barna, eins og hægðatregðu,
offitu og svefntruflana, móttöku og
undirbúnings sjúklinga vegna innlagnar á
sjúkrahús (Hatchett, 2003), getnaðarvarna,
fjölskylduráðgjafar (Hatchett, 2003) og
eftirmeðferðar vegna kransæðavíkkunar
(percutaneous transluminal coronary
angioplasty) (Hatchett, 2003). í þessu
samhengi má nefna viðtal við Guðmund
Þorgeirsson í Morgunblaðinu sumarið
2007 þar sem rætt var um biðlista í
hjartaþræðingar. Þar kemur fram að auk
tækjaskorts og skorts á mannafla er
ónógur fjöldi gæslurúma á legudeildum
til að taka við þeim sem gangast undir
slíkar aðgerðir, en þar eru eldri borgarar
stækkandi hópur (Ylfa Kristín K. Árnadóttir,
2007). Sérhæfð hjúkrunarstýrð þjónusta í
hjúkrun hjartasjúklinga og heimahjúkrun
á réttu þjónustustigi gæti verið ein af
þeim lausnum sem þarf til að fækka
innlögnum hjartasjúklinga á Landspítala.
Þannig er ef tii vill hægt að rýma til fyrir
hjartaþræðingum, gangráðsísetningum og
brennsiuaðgerðum.
Vfsbendingar eru um að starfsemi
hjúkrunarstýrðra þjónustustöðva geti
orðið til þess að innlögnum og endur-
innlögnum á sjúkrahús fækki og legu-
tími styttist (Reducing unplanned
hospital admíssions, 2005). Dæmi er um
hjúkrunarstýrða þjónustustöð sem hafði
það eitt að markmiði að afstýra því að
aldraðir hrösuðu og féllu í heimahúsum;
þetta fór fram með ráðgjöf af ýmsu
tagi, mati á sjón og heyrn, hjartalínuriti,
breytingum á heimilínu til að auka öryggí,
ráðgjöf um heppilegan skófatnað og
tilvísunum til sérfræðinga á því sviði,
breytingum á lyfjum þar sem ýmis lyf
geta valdið eldra fólki óöryggi og svima
(Lightbody o.fl., 2002).
Þjónustutálmar
• Nokkur atriði hafa heft uppbyggingu
hjúkrunarstýrðra þjónustustöðva í
Bretlandi en flest þeirra hafa nú þegar
tekið breytingum í takt við stefnu
stjórnvalda um betri nýtingu á menntun
hjúkrunarfræðinga. Á íslandi hefur ekki
enn orðið breytíng á þessum sviðum.
íslenskir hjúkrunarfræðingar hafa
samkvæmt lögum ekki heimíld
til að ávísa lyfjum í neinni mynd. í
hjúkrunarstýrðum þjónustustöðvum er
nauðsynlegt að hafa eínhvers konar
heimild til að ávísa lyfjum.
• Skortur er á skilgreiningu heilbrigðis-
yfirvalda á hæfni hjúkrunarfræðinga
sem taka að sér stærra hlutverk í
heilbrigðiskerfinu en tíðkast hefur.
Margir hafa kallað eftir þessari
skilgreiningu til að skýra lögfræðileg
atriði og til varnar almenningi. Breska
hjúkrunarfélagið, Royal College of
Nursing í London, hefur samið skil-
greiningu og komið með tillögur að
stöðlum um menntunarkröfur.
• Hjúkrunarfræðingar hafa ekki heimild
til að veita ýmis vottorð, eins og
veikindavottorð, né sækja um bætur
og styrki frá sjúkratryggingum. Á
Íslandí geta þeir ekki heldur ávísað
hjálpartækjum, sáraumbúðum, þvag-
leggjum og slíkum vörum sem þó
eru kallaðar hjúkrunarvörur í daglegu
tali. Þetta er sérstaklega heftandi fyrir
þjónustu við sjúklinga utan stofnana.
• Hjúkrunarfræðingar hafa samkvæmt
lögum ekki heimild til að votta andlát
sjúklinga sinna, jafnvel ekki þegar þeir
hafa hjúkrað þeim í langan tíma fyrir
andlátið. Læknirinn, sem staðfestir
andlátið, hefur hugsanlega sjaldan eða
aldrei séð sjúklinginn.
• Hjúkrunarfræðingar hafa ekki form-
legan rétt til að vísa sjúklingum á
annað þjónustustig, til að mynda
til viðeigandi lækna eða annarra
heilbrigðísstarfsmanna. Á íslandi er rík
ástæðatil að breyta öllum ofangreindum
atriðum og þá sérstaklega fyrir þá
hópa hjúkrunarfræðinga sem starfa við
heimahjúkrun á öllum þjónustustigum,
heilsugæsiu og ýmiss konar samfélags-
hjúkrun (Hatchett, 2003).
Horft til framtíðar í hjúkrun
Á 21. öldinni munu sífellt fleiri íslendingar
kjósa eða þurfa að fá heilbrigðísþjónustu
á dag- og göngudeildum stofnana,
utan stofnana og á heimilum sínum.
Öldruðum mun fjölga verulega og þar
með þeim heilsufarsvandamálum sem
óhjákvæmilega fylgja hærri aldri (Loftus
og Weston, 2001). Mannekluskýrsia
Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga frá
2006 sýnir svo ekki verður um víllst
að fyrirsjáanlegur er verulegur skortur á
hjúkrunarfræðingum á komandi árum.
Því er breytinga þörf til að laða að
stéttinni einstaklinga sem annars hefðu
ekki valið hjúkrun að ævistarfi og
flytja ýmis störf hjúkrunar til annarra
heilbrigðisstétta sem eru fullfærar um að
taka víð þeim (Aðalbjörg Finnbogadóttir
og Jón Aðalbjörn Jónsson, 2006).
Því mætti ætla að hugmyndafræði
hjúkrunarstýrðrar þjónustu falli vel að
íslensku heílbrigðiskerfi. í henni felast án
efa tækifæri fyrir hjúkrunarfræðinga til
faglegrar og persónulegrar eflingar með
betri nýtingu á menntun sinni. Samkvæmt
skoðun Guðlaugs Þórs Þórðarsonar
heilbrigðisráðherra í einkasamtali fylgja
launabætur óhjákvæmilega fast eftir.
Heimildir:
Aðalbjörg Finnbogadóttir og Jón Aðalbjörn
Jónsson (2006). Mannekla i hjúkrun. Reykjavík:
Félag íslenskra hjúkrunarfræðinga.
Corner, J. (2003). The role of nurse-led care in
cancer management. The Lancet Oncology,
4, 631-636.
Courtenay, M. (2007). Prescribing 2007. Journal
of Clinical Nursing, 21 [07).
Department of health NHS Executive HSC
1999/158 (1999). Making a difference
strengthening the nursing, midwifery and
health visiting contribution to health and
healthcare. Sótt 12.10. 2007 á http://www.
dh.gov.uk/en/Publicationsandstatistics/
Lettersandcirculars/Healthservicecirculars/
DH_4004153.
Tímarit hjúkrunarfræðinga - 1. tbl. 84. árg. 2008
33