Ráðunautafundur - 15.02.2003, Síða 56

54
þess hve starfsgreinar eru aðskildar, bæði hjá háskólagengnum mönnum og í stefnu stjóm-
valda. Þegar hlustað er á umfjöllun sérffæðinga og lesnar skýrslur þeirra um hagffæði, bú-
ffæði, verkffæði og vistffæði er á stundum erfitt að trúa því þeir séu að ræða um sama landið.
Landsmenn byggja eina stífluna af annarri og flestir virðast láta sér fátt um finnast þótt vist-
kerfi eyðist varanlega. Forsvarsmenn virkjana standa nú stíft gegn því að auðnir séu ræktaðar
í stað þeirra vistkerfa sem eyðast varanlega undir lón og mannvirki. Við heyrum æ oftar að út-
lendingum þyki svo gaman að horfa á auðnir landsins og að okkur beri að gæta þess að auðnir
verði ekki í útrýmingarhættu. Þeir hinir sömu skilja ekki að jarðvegsvemd er fólgin í því að
skapa aðstæður fyrir gróðurhulu er vemdar þessa auðlind fyrir óblíðum náttúmöflum og
slæmri umgengni okkar mannanna.
Allt ffá þeim tíma er Island var numið varð landið auðlind og nýting þess meira og minna
háð ýmsum takmörkunum og lögum. Við íslendingar höfum verið eftirbátar flestra vestrænna
þjóða í sjálfbæmm samskiptum okkar við móður náttúm og höfum alltof lítið lært af biturri
reynslu. Enda þótt við blasi eyddar lendur af mannavöldum, virðast fortíðarglöpin ffekar vera
mönnum fyrirmyndir en víti til vamaðar. Mikið er deilt um stöðu auðlinda sjávarins, þ.e.
ástand fískistofnana, sem við getum þó ekki séð bemm augum. En endalaust virðist vera hægt
að afheita ömurlegu ástandi íslenskra gróðurlenda og margir telja sjálfsagt að nýta auðnir
landsins til beitar, svo lengi sem þar er nokkur grastó eftir. Auðvitað er ótal margt sem við
vitum ekki né skiljum um eðli og hætti náttúmnnar. Lágmarkskrafan er hins vegar sú að við
látum náttúmna njóta vafans þegar taka á ákvarðanir og ekki liggja fyrir allar tiltækar upp-
lýsingar til að tryggja sjálfbæra nýtingu hennar. Okkur gengur afar illa að vemda vistkerfið
sem heild. Því veldur að hluta til ófúllkomin löggjöf, en einnig getuleysi til að halda uppi
lögum og skorti á þekkingu og fjármagni.
Þetta em engin ný sannindi því að höfundur Völuspár hafði greinilega séð skóginn
flettast af landinu og orti um gömlu hrísluna, sem ein stóð eftir og beið dauðans á bersvæðinu.
Skelfur Yggdrasils,
askur standandi,
Ymur aldið tré.
BREYTT VIÐHORF
Viðhorf til landnýtingar og landkosta út ffá landnýtingarþörfúm breytist ört í kjölfar breytinga
á búsetu- og atvinnuháttum þjóðarinnar. Fleiri þjóðfélagshópar gera kröfú til að hafa áhrif á
ástand landsins út ffá sínum þörfúm. Líklegt er að samsetning landbúnaðarffamleiðslunnar og
vægi búgreina eigi eftir að breytast mikið, en vegna vaxandi mikilvægis mun landbúnaðurinn
þurfa á miklu landbótastarfi að halda til að auka landgæði. Stóraukin umhverfisffæðsla, ásamt
alþjóðlegum straumum, mun einnig hafa sín áhrif og krafa um sjálfbæra landnýtingu mun
aukast.
Auknar rannsóknir auka skilning á eyðingarvandanum og þær auka umræðu um það hve
víða landkostir em í hróplegu ósamræmi við raunvemleg gróðurskilyrði í landinu. Rannsóknir
munu einnig skýra betur tengsl landheilsu og landnýtingar og leiða í ljós fleiri leiðir til að
vemda og bæta landkosti. Sem dæmi um þætti sem hafa mikið vægi við mat á heilsu landsins
og þjónustu við landsmenn má nefna getu gróðurs til að veijast jarðvegsrofi, gróðurhulu og
gróðurfar borið saman við raunvemleg gróðurskilyrði og landnýtingarþarfir, vatnsmiðlun,
skjól fyrir vindum og skafrenningi, og lífffæðilegan fjölbreytileika vistkerfa, bæði ofan jarðar
og neðan.
Þess er að vænta að byggðir muni víða styrkjast aftur eftir hnignunarskeið, en í breyttri
mynd. Græn ferðaþjónusta verði öflug kjölfesta byggðar víða um landið. Tæknibyltingin hafi