Dagblaðið Vísir - DV - 25.11.2016, Blaðsíða 15

Helgarblað 25.–28. nóvember 2016 Fréttir 15
Einu eggin á neytendamarkaði
með löggilda vottun
Lífrænu hænurnar
hjá Nesbúeggjum
• Fá lífrænt fóður
• Fá mikið pláss
• Njóta útiveru
nesbu.is
NESBÚ
EGG
„Vildi að hann hefði aldrei gert þetta“
ir það til þess að foreldrarnir kenna
sjálfum sér um hvernig fór. Það er
erfitt að viðurkenna að svona fóru
einfaldlega hlutirnir og maður fékk
engu um það ráðið.“
Björg bætir því við að í kjölfar
þess að hún ákvað að tjá sig opin-
skátt um sögu sonar síns hafi fjöldi
foreldra sett sig í samband við hana
og þakkað henni fyrir hugrekkið. Þau
viti hve erfitt það sé að stíga fram og
til þess þurfi mikinn kjark.
„Það hefur reynst heilmikil
áskorun fyrir mig að opna munninn
og tjá mig um þetta. Að sjálfsögðu
óttast maður sleggjudóma fólks. En
ég veit líka sjálf hvaða uppeldi son-
ur minn fékk og hvernig manneskja
hann er.“
Hugmynd um vettvangsteymi
Í gegnum vegferð sonar síns kveðst
Björg margoft hafa rekið sig á það
hversu fá haldreipi séu til staðar fyrir
ungmenni sem tekst ekki að losa sig
úr neyslu og fjölskyldur þeirra.
„Við fengum svo misvísandi skila-
boð. Ég hef talað við prest, ég hef
talað við námsráðgjafa, félagsráð-
gjafa og sálfræðinga hjá Félagsþjón-
ustunni, geðlækna, heilsugæslu-
lækna og meðferðarstofnanir. En það
var eins og enginn vissi almennilega
hvað ætti að gera.“
Hún segir son sinn tvisvar hafa
leitað sér hjálpar hjá göngudeild
Landspítalans fyrir átján ára aldur,
um það leyti sem neyslan stóð sem
hæst.
„Í bæði skiptin kom hann og sagð-
ist vera í neyslu og þurfa hjálp. Svar-
ið sem hann fékk var að hann ætti
að fara heim og hreyfa sig meira. Við
vissum ekki fyrr en löngu seinna af
þessum heimsóknum hans á spítal-
ann og það var ekkert haft samband
við okkur foreldrana eins og á að gera
þegar krakkar eru yngri en 18 ára og
leita sjálfir á spítala. Ég kemst ekki
hjá því að hugsa hvernig það hefði
farið ef einhver hefði gripið þarna inn
í og sett sig inn í líf þessa drengs sem
var að biðja um hjálp en ég veit svo
sem að ég reyndi allt sem ég gat til að
finna hjálp fyrir hann. Hana var bara
ekki að fá í okkar samfélagi.“
Björg brennur fyrir málefninu og
hefur leitað bæði til Rauða krossins
sem og ráðamanna með hugmynd
sem fyrir löngu er búið að koma í
verk í nágrannalöndum okkar, úr-
ræði sem gæti mætt þörfum ung-
menna í vanda og fjölskyldum þeirra.
Um er að ræða vettvangsteymi á veg-
um Rauða krossins sem kæmi þá til
með að grípa inn í vandann og gegna
hlutverki bakhjarls.
„Í teyminu gæti verið fagaðilar á
borð við félagsráðgjafa, fjölskyldu-
ráðgjafa, fíkniefnaráðgjafa, ráðgjafa
frá SÁÁ, og jafnvel prestar. Aðilar
sem vinna annars staðar dagsdag-
lega en yrðu kallaðir til ef þess þyrfti,
og þá á heimili fólks. Teymið myndi
halda utan um fjölskylduna og hjálpa
henni að komast í gegnum þennan
vanda. Vera vinur á ögurstundu.“
Björg nefnir sem dæmi að svip-
uðu úrræði hafi verið komið á fót í
Finnlandi, með gríðarlega góðum
árangri. Hún er vongóð, en gerir sér
grein fyrir að málið strandi á skorti
á fjármagni og tregðu kerfisins til að
setja geðheilbrigðismálin í forgang.
„Eins og hefur svo oft verið sagt, þá
þetta eru óhreinu börnin hennar
Evu. Það er enginn sem grípur inn í
og gerir þetta að sínu. Það verður að
hjálpa fjölskyldum í þessum vanda
og um leið og vandinn kemur upp.“
Umræða á villigötum
Björg segir mikilvægt að samfélagið
opni augun fyrir því að kannabis-
neysla ungmenna sé raunverulegur
vandi, og mun stærri en fólk geri sér
almennt grein fyrir. Ef til vill geti saga
sonar hennar haft einhvers konar
forvarnargildi.
„Hann væri ekki að kljást við
þennan eftirmála ef ekki væri fyrir
kannabisneysluna. Efnið smýgur inn
í heilabörkinn og er í mörg ár að skila
sér út úr líkamanum. Hann óskar
þess sjálfur heitt að hann hefði ekki
gert þetta. Þá væri hann ef til vill í dag
búinn með nám og farinn að koma
sér fyrir í lífinu.“
Björg leggur þó áherslu á að strák-
urinn hennar sé yndislegur sonur
eins og hann er einmitt í dag. Það
þýði ekkert að vera með neitt „hefði“.
„Hann er bara frábær og ég veit
að hann á bjarta framtíð fyrir hönd-
um þó að hann þurfi að fara aðra leið
í lífinu en mamman eða hann sjálfur
sáu fyrir þegar hann var 16 ára.
„Þeir sem hafa rómantískar hug-
myndir um kannabis og telja að þar
sé skaðlaust efni á ferð ættu kannski
að ímynda sér hvernig það er að vera
vistaður á geðdeild,“ segir Björg því
næst og vísar í reynslu sonar síns af
vist á geðdeildum Landspítalans. „Að
þurfa að kúldrast einn inni í fimm
fermetra, lokuðu herbergi inni á lok-
aðri deild og þurfa að heimsækja fjöl-
skyldu sína í fylgd starfsmanna vegna
þess að viðkomandi er svo uppdóp-
aður af geðlyfjum. Ég get ekki ímynd-
að mér að einhver óski þess.“
Þegar talið berst að afglæpavæð-
ingu kannabisefna telur Björg að
byrjað sé á öfugum enda. „Yfirvöld
verða að tala af ábyrgð um afglæpa-
væðingu. Ég skil þessa umræðu sem
snýst um að taka peningana úr undir-
heimunum og setja í ríkiskassann.
En í mínum huga eigum við að
byrja á að upplýsa krakka umbúða-
laust um skaðsemi efnisins og hversu
hættulegt það er áður en við förum
að einblína á það að taka peninga úr
holræsinu? Þetta er svo röng nálgun.
Það þarf að byrja á því að ræða um
vandann sem er að krauma undir.“ n
Helmingur ungmenna með
geðklofa notar kannabis
Kannabisefni eru algengustu ólöglegu vímuefnin á Íslandi en fjölmargar rannsóknir hafa
sýnt fram á að langvarandi og tíð kannabisneysla getur valdið greindarskerðingu og auk­
ið hættu á geðrofi og geðklofa, þá sérstaklega meðal ungmenna.
DV greindi frá því að ágúst í fyrra að samkvæmt gögnum Sameinuðu þjóðanna neyta
Íslendingar hlutfallslega mest af kannabis af íbúum Evrópu og Bandaríkjanna. Gögnin
ná til allra Evrópuþjóða og Bandaríkjanna frá árunum 2003 til 2014 en samkvæmt þeim
eru á bilinu 160 til 190 af hverjum 1.000 Íslendingum sem neyta kannabis að minnsta
kosti einu sinni á ári.
Samkvæmt úttekt Morgunblaðsins frá árinu 2014 er kannabis algengasta eiturlyfið
meðal Evrópubúa en 76 milljónir íbúa álfunnar hafa prófað kannabis um ævina. Þriðj­
ungur fanga á Íslandi situr inni fyrir fíkniefni og algengast er að fólk prófi kannabisefni
fyrst á aldrinum 18–19 ára. Þá kom fram að flest þeirra ungmenna sem fara í meðferð á
Vogi eru kannabisfíklar.
Efnin sterkari en áður fyrr
Í samtali við RÚV í maí síðastliðnum sagði Sigurður Örn Hektorsson, yfirlæknir á fíkni­
geðdeild Landspítala, að að jafnaði liggi einn til þrír inni á deildinni vegna geðrofssjúk­
dóma sem tengja megi kannabisnotkun. Oft séu þeir skjólstæðingar deildarinnar sem
glíma við geðrofssjúkdóma í blandaðri neyslu en sú sé þó ekki alltaf raunin; þeir sem hafi
byrjað að reykja um aldamótin og haldið því áfram séu sumir að finna fyrir afleiðingunum
núna.
Taldi Sigurður það jafnframt áhyggjuefni að efni á markaði hafi orðið sterkari undan­
farin ár, áhrifin á heilann verði þar af leiðandi meiri og geðræn einkenni komi fram fyrr.
Jafnframt kom fram í samtali Sigurðar við fréttastofu RÚV að um helmingur ung­
menna með geðklofa noti kannabis eða önnur vímuefni. Stundum væri kannabis orsaka­
valdur en einnig virtist sem ungmenni með geðklofa hafi tilhneigingu til að leita í efnið.
Að sögn Sigurðar svara þessir einstaklingar mun síður meðferð og verða geðrofseinkenni
svæsnari í neyslu.
Vilja fylgja eftir erlendri þróun
Umræðan um lögleiðingu og afglæpavæðingu kannabis hefur orðið sífellt háværari
undanfarin ár en kannabis er nú leyft í sjö fylkjum í Bandaríkjunum. Var Colorado fyrst til
þess að lögleiða kannabis, árið 2014. Þá hefur danska þingið samþykkt lög sem heimila
alvarlega veiku fólki að reykja og neyta kannabisefna.
Í samtali við Stöð 2 fyrr í mánuðinum sagði Smári McCarthy, oddviti Pírata í Suður­
kjördæmi, að Píratar vildu fylgja þeirri þróun sem átt hefur sér stað erlendis. „Við höfum
talað fyrir mjög hóflegum skrefum í átt að því sem er að gerast í heiminum. Við viljum
byrja á því að afglæpavæða einkanotkun þannig að þeir sem eru fíklar geti leitað sér
aðstoðar í heilbrigðiskerfinu.“
Á vef SÁÁ kemur fram að kannabisefni séu einu ólöglegu vímuefnin á Vesturlöndum
sem eigi sér aðdáendahóp, „kannabisbullurnar“ sem berjast skipulega fyrir lögleiðingu
þeirra.
„Nú er algeng sú skoðun að efnin séu skaðlítil eða skaðlaus og er slíku viðhorfi haldið
við með upplýsingum sem stangast á við nýjustu vísindarannsóknir og þekkingu. Þessar
röngu upplýsingar berast ungu fólki í gegnum fjölmiðla og Netið og koma frá þeim sem
berjast fyrir auknu frjálsræði varðandi kannabis.“
„Leikur að eldinum“
Í viðtali við Fréttablaðið í júní 2014 lýsir Píratinn Halldór Auðar Svansson því hvernig
kannabisneysla varð til þess að hann greindist með geðrof árið 2010.
Þar segist hann hafa byrjað að missa alla raunveruleikatilfinningu og samsama sig
tvíburabróður sínum, Kára Auðar Svanssyni, sem einnig hefur glímt við andleg veikindi
en hann greindist með geðklofa fyrir tólf árum.
„Það er gefið að kannabis er áhættuþáttur í sálrænum kvillum. Sérstaklega ef fólk
byrjar snemma, sem ég gerði reyndar ekki. Og það er eins með áfengið, þegar heilinn
er í mótun þá hefur þetta áhrif og getur haft áhrif síðar. Ég held að maður sé alltaf að
leika sér að eldinum, sérstaklega ef maður á einhverja fjölskyldusögu,“ segir Halldór í
viðtalinu en hann náði fullum bata þegar hann hætti að nota gras. „Ég jafnaði mig um
leið og ég hætti neyslu.“
geðdeild og árangurslaus úrræði n Vonarstjarna, landsliðsmaður og afburðanemandi„Hann
fer lítið
út og er mikið
einn í íbúðinni
sinni