Morgunblaðið - Sunnudagur - 05.03.2017, Page 37

fái hann 20% eða fast að því. Það þýddi þó ekki að hann
mundi óhjákvæmilega leiða ríkisstjórn eða fá sæti í
ríkisstjórn.
Það má vera að Marine Le Pen verði með besta út-
komu í fyrri umferð frönsku kosninganna, en mjótt
verður á munum. Mjög ólíklegt er að hún nái kjöri sem
forseti Frakklands í seinni umferðinni. Fyrir seinni
umferðina munu hinir frönsku Heródes og Pílatus
hittast á góðu kaffihúsi og verða vinir eins og jafnan
þegar mikið liggur við.
Nær öruggt er talið að flokknum AfD (Annar kostur
fyrir Þýskaland) muni takast að koma þingmönnum á
ríkisþingið í Berlín í fyrsta sinn. Enn er hálft ár til
kosninganna og flokknum er um þessar mundir spáð
tæplega 14% atkvæða, en lágmarkið er 5%. Mjög litlar
líkur standa til þess að flokkurinn verði aðili að rík-
isstjórn. En þótt þessir flokkar „lýðskrumaranna“ fái
ekki oddastöðu í sínum ríkjum er vöxtur þeirra talinn
ofanígjöf fyrir hina pólitísku elítu. Almenn stjórn-
málaleg þreyta bætist svo við. Þátttaka í almennum
kosningum í Evrópu fer sífellt minnkandi og er lang-
minnst í kosningum til Evrópuþings, sem er orðið
táknmynd fyrir gervilýðræði.
Hvers vegna þessi skjálfti?
En hvers vegna þessi ótti við lýðskrumara? Þótt allir
stjórnmálamenn séu lýðskrumarar í einhverjum mæli,
þá er orðið ekki hátt skrifað og þeir sem teygja það
lengst enda oftast hjá Adolf Hitler, og lengra verður
vart komist.
Það er oft sagt að Adolf Hitler hafi komist til valda í
lýðræðislegum kosningum. Það er ekki nema að hluta
til rétt og verður kannski rætt frekar síðar. Það hafði
ríkt vonleysi og upplausn um hríð og úr þeim jarðvegi,
sem Hitler bætti með áburði unnum úr niðurlægingu
Versalasamninga, skapaðist tækifærið sem Hitler
greip, misnotaði og skapaði loks alræðisvald sitt úr.
Það var ekkert upplausnarástand í Bandaríkjunum
þegar kosningar skiluðu Donald Trump í Hvíta húsið.
Ástandið var vissulega lakara en látið var. Bandaríkja-
menn hafa átt miklu erfiðara með að koma sér út úr
sinni kreppu en Íslendingar sinni. Þó komu þeir í
krafti heimsmyntar sinnar í veg fyrir að bankakerfið
færi allt á hausinn. Margir bankar voru látnir rúlla.
Ekki bara tugir heldur hundruð. En ekki burðar-
ásarnir, sem voru sagðir stærri en svo að þeir mættu
fara. Nú er umræðan í Bandaríkjunum sú að þessi leið
verði aldrei farin aftur.
Atvinnuleysið vestra er miklu meira en opinberar
tölur sýndu því þeir sem hafa gefist upp á að leita sér
að atvinnu eru ekki taldir atvinnulausir. Atvinnuþátt-
taka í Bandaríkjunum hefur ekki verið minni í árarað-
ir. Alþjóðavæðingin, sem brýtur niður öll landamæri,
felur í sér þann veruleika að einstök ríki geta ekki
lengur markað eigin stefnu í mörgum þáttum við-
skiptalífsins. Við slíkt kæmi hnútur á alþjóðavæð-
inguna. Innlendir ráðamenn, sem belgja sig út fyrir
kosningar, vita vel að áhrif þeirra eru orðin smávægi-
leg. Og þegar alþjóðvæðingin hefur náð fullkomleika
verða kosningar með áþekkt gildi og öskudagur. Stór-
fyrirtækin fara sínu fram. Þau hasla sér völl þar sem
fyrirstaðan er minnst og meðvitund um rétt ein-
staklinga lítil. Og þau selja afurðir sínar þar sem kaup-
getan er mest og borga skatta þar sem þau komast
upp með að gera sem minnst af því.
Því fór sem fór
Bandaríkjamenn í miðríkjunum horfðu upp á byrj-
unina á þessum veruleika. Yfirgefnar verksmiðjur í
þúsundatali og vel þjálfaðir, agaðir og flinkir iðn-
aðarmenn sem engin eftirspurn var eftir. Frú Hillary
flutti ræðu sem hún gat flutt á lokuðum fundi með
bankastjórum í New York. Hún sagðist ætla að loka
öllum bandarískum verksmiðjum sem notuðu kol og
þar með námunum. Hún sá síðar eftir að hafa verið svo
berorð. Ekki vegna fámenns iðnaðar. Annað starfandi
fólk heyrði tóninn. Þarna var demókrati að tala og
gleymdi sér og öllum var ljóst að henni var rétt saman
um hinn vinnandi mann. En næstu mistök urðu á lok-
uðum fundi með fjáðum styrktaraðilum í New York
þar sem öllu átti að vera óhætt. Hún sagði þar að ein-
ungis undirmálsfólkið í Bandaríknunum styddi
Trump, the deplorable. Fína fólkið á fundinum klapp-
aði. En einhver var með síma á upptöku og afstaðan
flaug. Utanfundarmenn flettu því upp hvað þetta orð
þýddi. Karfan fyrir the deplorable var mikil. Þar voru
hinir virðingarsnauðu, skammarlegu, einskisverðu,
sóðalegu, óverjanlegu, ófyrirgefanlegu, úrhrökin og
þar fram eftir götunum. Í einu orði sagt: Aðeins „úr-
hrakshyskið“ styddi Trump. Fernt réði mestu um að
Hillary tapaði óvænt. 1) Tölvupóstarnir, sem eytt var
með sýru og þó sagðir hafa aðeins verið um brúð-
arkjóla og kransakökur. 2) Þegar Hillary missti mátt-
inn og var borin inn í bíl af aðstoðarfólki. Af tilviljun
náði vegfarandi stuttmynd af atvikinu og varð efnaður
fyrir vikið. 3) Fyrrnefnd skilaboð til harðvinnandi
manna, sem alltaf höfðu kosið demókrata. 4) „The
deplorable.“ Fólk keypti boli og hatta og merkti sig
„úrhrakshyskinu.“ Trump kallaði það fólkið sem
gleymdist og myndi aldrei gleymast aftur kæmist
hann að. Lýðskrum? Kannski en ekkert verra en það
sem nútímastjórnmálamenn tíðka og komast illa hjá.
Allir stjórnmálamenn á Íslandi ætluðu fyrir síðustu og
raunar næstsíðustu kosningar að stórbæta hag gamla
fólksins. Húsnæðismálum unga fólksins yrði kippt í lið.
Gaman væri að taka saman allar orðmörgu og loðnu
yfirlýsingar núverandi borgarstjóra um þann mála-
flokk og stilla þeim upp við hliðina á efndunum. Lýs-
ingin á fjallinu sem tók jóðsótt og fæddi litla mús
myndi ekki duga. Músinni yrði að breyta í lús. Lýð-
skrum?
Að vera lýðskrum eða
vera ekki er engin spurning
Var Brexit lýðskrum en hræðsluáróðurinn gegn því
ekki? Hann reyndist innistæðulaus. Er það ekki meg-
ineinkenni lýðskrums?
Enginn þeirra erlendu stjórnmálamanna, sem nú
eru helst stimplaðir lýðskrumarar, hafði nein völd fyrr
en Trump fékk þau fyrir rúmum mánuði. En þeir sem
sögðust ætla að leysa evruvandann fyrir 5 árum án
efnda? En þeir sem settu fjölda landa úr skorðum og
upphófu þau mistök sem vorhreinsun? Þeir þrír forset-
ar Bandaríkjanna í röð sem sögðust myndu með efna-
hagsþvingunum koma í veg fyrir að Norður-Kórea
kæmi sér upp kjarnorkuvopnum, sem væri óásætt-
anlegt. Voru þeir ekki ómerkilegir lýðskrumarar?
Norður-Kórea á nú margar kjarnorkusprengjur og er
að aðstoða Íran við að fullgera sínar. Leiðtogar, sem
settu efnahagsþvinganir á Rússa til þess að þeir skil-
uðu aftur Krímskaganum, um leið og þeir viðurkenndu
í prívatsamtölum að það mundu Rússar aldrei gera.
Hvað eru þeir? Er of lítið sagt að þeir séu lýðskrum-
arar.
Það er svo sannarlega ekki ólíklegt að Le Pen, Wild-
ers og Trump séu góð dæmi um nútíma lýðskrumara.
En það eru fleiri. Hollande, forseti Frakklands, var
fyrir fáeinum árum kosinn forseti með fjaðraþyt og
söng. Stuðningurinn við hann er kominn ofan í fjögur
prósent. Getur verið að það sé vegna þess að kjós-
endur hafa uppgötvað að þar fór ómerkilegur lýð-
skrumari?
Það skyldi þó ekki vera.
Því ekki að segja það þá?
Má það ekki, af því að hann er vinstrimaður?
Það getur ekki verið.
Er það?
Morgunblaðið/Golli
’
Var Brexit lýðskrum en hræðslu-
áróðurinn gegn því ekki? Hann
reyndist innistæðulaus. Er það ekki
megineinkenni lýðskrums?
5.3. 2017 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 37