Fréttablaðið - 09.12.2017, Blaðsíða 26

Unnur og Björn tóku fæðingarorlofinu alvarlega. Nú eru þau byrjuð að vinna aftur og njóta dyggrar aðstoðar foreldra sinna. FréttaBlaðið/Eyþór
eða fólk á ekki samleið. Rekst á.
Þá verður allt erfitt. Óbærilega erfitt.
Sem betur fer er það algjör undan­
tekning að það gerist. Þá fara allir að
hugsa um sjálfa sig,“ segir Unnur.
„En þetta er allt til staðar hjá
okkur. Við höfum unnið saman í
nokkrum verkefnum og það hefur
alltaf verið frábær reynsla,“ segir
Björn.
„Auðvitað er samt mikil áhætta
fólgin í því að fara í svona aðgangs­
hart og persónulegt verk. Það var
samt aldrei spurning hvort við
myndum treysta okkur í þetta,“ bætir
Unnur við um samstarf þeirra hjóna.
Eins og stór fjölskylda
Verkið hefur flætt með lífi þeirra
hjóna og reyndar atburðum í sam­
félaginu sjálfu. Unnur lék í verkinu
þar til hún var orðin kasólétt. Við
það myndaðist spenna á sviðinu.
Og nú þegar #metoo byltingin er
að ryðja sér til rúms í leikhúsinu
og samfélaginu öllu skilar það sér í
verkið.
„Það var bæði erfitt og gefandi að
leika í verkinu á meðan ég var ólétt að
tvíburunum. Sýningin var einhvern
veginn á fleiri lögum og dramatíkin
dínamískari,“ segir Unnur en áhorf­
endur voru á sætisbrúninni í vissum
senum verksins þegar hún var ólétt
og enn dómharðari á Björn í verk­
inu. Brestir hans nánast flóðlýstir.
Og það gerist aftur nú þegar #metoo
byltingin skekur samfélagið og þá sér­
staklega leikhúsið.
„Við áttuðum okkur á því í þess­
ari #metoo umræðu að við erum
kannski svolítið vernduð þar sem
við höfum verið par í gegnum öll
okkar störf. Ég hef verið í sam­
bandi með Bjössa frá því ég var í
menntaskóla. Í gegnum allan leik­
listarskólann og svo í starfi,“ segir
Unnur frá. „Mér hefur fundist sjúk­
lega áhugavert að kanna viðbrögð
mín og minna nánustu við #metoo
byltingunni. Auðvitað fer maður í
smá vörn fyrst. Fær sjokk. Og reynir
að minna sig á það góða. Að þetta sé
öruggasti vinnustaður í heimi, þar
sem er traust, hlýja og mikil vinátta.
Leiklistarheimurinn er eins og stór
fjölskylda. Ég sagði við Bjössa að ég
hefði náttúrulega aldrei lent í neinu.
Þá sagði hann. Bíddu, bíddu og fór að
telja upp ótal atvik sem ég hafði sagt
honum frá. Ég brást enn við í vörn og
sagði; já en það skiptir engu máli, því
það hafði engin áhrif á mig.
Nánd og hlýja er hluti af starfinu
og gerir að það verkum að þetta er
öðruvísi starf en flest önnur. Við
erum alltaf að snertast, taka utan
um hvert annað, kynnast náið,
horfast í augu. Ef ég er að leika eitt­
hvert hlutverk, tökum sem dæmi
hlutverk Nóru í Dúkkuheimilinu,
þá byrja ég að tengjast mótleikurum
mínum um leið og ég stíg inn í leik­
húsið. Maður byrjar að mynda þessi
tengsl, gera mótleikarann að mann­
inum mínum. Þetta gerum við til að
kemestrían verði rafmögnuð á svið­
inu, trúverðug fyrir áhorfendur. Það
gerist ekki af sjálfu sér, við vinnum
í því, meðvitað og ómeðvitað. Svo
verðum við að geta aftengst þegar við
förum heim. Við erum alltaf í þess­
um línudansi, að þenja þessi mörk.
Og viljum ekki vera í vopnahléi, á
of öruggum stað. Það lærðum við í
leiklistarnámi okkar, þetta þarf allt
að vera upp á líf og dauða. Við viljum
að listin sé spennandi og maður
þarf að geta afhjúpað sig, farið inn í
kvikuna. Nekt er aukaatriði, það eru
tilfinningatengslin sem eru flókin
og hin stóra áskorun. Þess vegna er
pínu skrítið að allt í einu snýst sam­
félagsumræðan um að við þurfum
að setja skýr mörk, fara ekki yfir línu
hvert annars. Ég held að lykilatriðið í
leikhúsinu og kvikmyndunum sé að
allir aðilar séu með línuna á hreinu,
það verður að ríkja fullkomið traust,
þá er þetta ekki svona flókið. Við
verðum að geta átt samtal um þetta
allt saman,“ segir Unnur.
„En svo þegar maður fór að hugsa
um þessa rótgrónu kynjamenningu
kom áfallið. Smám saman. Varnirnar
fóru að bresta og maður fór að sjá
þetta skýrar. Þetta er misalvarlegt
en þessi kvenfyrirlitning er enn til
staðar og á engan hátt bundin við
leikhúsið. Þetta er alls staðar og er
samfélagsmein sem þarf að uppræta.
Ég finn fyrir því að vera hrædd við að
fara inn í þetta samtal því það er svo
erfitt og afhjúpandi. Erfiðast finnst
mér að lesa sögur af ungum konum
sem verða fyrir áreitni í námi.“
Vön því að kryfja þung mál
„Fáir af mínum jafnöldrum kannast
við að hafa gengið í gegnum svipað
í listnámi og ný kynslóð er að gera
upp í þessari byltingu,“ segir Björn.
„Mér finnst erfitt að heyra um þetta,
það má ekki bregðast ungu fólki í
námi. Það á alls ekki að ganga út á
að brjóta niður fólk í námi. Í mínu
listnámi voru margir kennarar að
ýta við okkur. Ögra okkur. Senda til
manns sendingar. Metnaðurinn var
að sprengja rammann, opna tilfinn­
ingarófið til að geta sýnt það á sviði.
En svo les maður þessar sögur og það
virðist vera upplifun margra stelpna
að unnið sé á einhverjum einum
tóni. Einhvers staðar fer skólinn út
af sporinu.“
Unnur tekur undir. „Það verður
að ræða þetta. Það er hætt við því að
vald og trúnaðartraust sé misnotað.
Það þarf að uppræta ákveðinn hugs­
anagang og ofbeldi. Það mun koma
margt gott út úr þessari byltingu, Nú
eru til dæmis að fara af stað skýrari
verkferlar varðandi þessi mál í leik­
húsinu og skólunum. En það sem
má ekki gerast er að við verðum
púrítönsk. Skáldskapurinn þarf að
vera vettvangur til þess að kanna
mörk. Það er hlutverk listarinnar að
kanna mörk okkar í tilfinningum. Í
hjónabandi. Utan þess. Leikarar og
listamenn eiga að rannsaka mörk
og finna samfélagstenginguna í því
samhengi. Þess vegna held ég að það
sé brilljant að þetta sé allt að springa
út í einu opnu heimssamtali. Trylltir
tímar sem við lifum,“ segir Unnur.
„Já, við erum vön því að kryfja
þung mál í leikhúsinu, eigum sam­
töl um sorg, ást, misnotkun, ofbeldi.
Þessa stóru bagga sem við berum
saman. Við erum stöðugt að vinna
í þessu innan listarinnar. Það er svo
mikilvægt að niðurstaðan verði ekki
ritskoðun eða að það megi ekki gera
ákveðnar senur í leikhúsinu,“ segir
Björn. „Enda snýst þetta ekki um það.
Það er svo mikilvægt að þetta verði
ekki niðurstaðan. Ég hef núna upp á
síðkastið lent nokkrum sinnum í því
að fólk, oftast eldri konur, segir við
mig: Jæja, nú er erfitt fyrir ykkur karl­
ana. þetta er sagt í svona vorkunnar­
tóni. Okkur er bara enginn vorkunn,“
leggur Björn áherslu á. „Ofbeldi er
ofbeldi. Það er engum vorkunn að
því að kunna eðlileg mannleg sam­
skipti og sýna virðingu. Þú veist hve­
nær þú ferð yfir mörkin. Ef þú ætlar
að halda því fram að þú þekkir ekki
mörkin, þá ertu bara í einhverjum
biluðum leik. Ég er ekkert að barma
mér neitt. Þessi bylting er geðveik og
löngu tímabær.“
Finnur fyrir mótstöðu
Björn finnur fyrir því á sýningunum
hvernig áhorfendur skynja persónu
hans öðruvísi eftir #metoo bylting­
una. „Karakterinn minn er fulltrúi
vissrar karlmennsku. Er karlpungur
á köflum og veður uppi. Það er meiri
mótstaða núna. Það er hlegið aðeins
hærra, en það er broddur í því. Þetta
verður allt saman svo miklu fárán­
legra. Fólk sér sig í þessum aðstæð­
um og horfist í augu við sjálft sig og
kringumstæður sínar.“
„Þetta kallast á við verkið, finnst
okkur. Þetta er krefjandi samtal.
Uppgjör og það er á okkar allra
ábyrgð að gera upp kynjamenning­
una,“ segir Unnur.
„Maður finnur að fólk alls staðar í
samfélaginu er af vilja gert, það er að
skoða eigin mörk og annarra,“ segir
Björn.
Unnur segist vona að konur hætti
að leiða hjá sér kvenfyrirlitningu og
áreitni sem þær verða fyrir. „Hættum
að hlæja að klámbröndurum af með­
virkni. Leiðum ekki hjá okkur þegar
það er farið yfir mörkin okkar. Ég er
mjög viðkvæm fyrir fórnarlambs­
væðingu kvenna, ég vil frekar berjast.
Vil að konur gefi sér pláss til að vera
aðgangsharðar og já, „erfiðar“!“
↣
Ég hef verið
í sambandi
með bjössa
frá því
Ég var í
mennta-
skóla.
Unnur
Ofbeldi er Ofbeldi. það er engum vOrkunn að því
að kunna eðlileg mannleg samskipti Og sýna
virðingu. þú veist hvenær þú ferð yfir mörkin.
9 . d e s e m b e r 2 0 1 7 L A U G A r d A G U r26 H e L G i n ∙ F r É T T A b L A ð i ð
0
9
-1
2
-2
0
1
7

0
4
:0
3
F
B
1
2
8
s
_
P
1
0
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
8
s
_
P
1
0
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
8
s
_
P
0
2
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
8
s
_
P
0
2
6
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
E
7
0
-6
1
F
C
1
E
7
0
-6
0
C
0
1
E
7
0
-5
F
8
4
1
E
7
0
-5
E
4
8
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
8
A

F
B
1
2
8
s
_
8
_
1
2
_
2
0
1
7
C
M
Y
K