Fréttablaðið - 09.12.2017, Blaðsíða 87

Fólk skilur ekki að
þetta er ofbeldi því
í mörgum tilfellum var
fólk samþykkt mynda-
tökunni eða sendi sjálft af
sér mynd til einhvers sem
það treysti.
Það er gríðarlega
mikilvægt að
makinn trúi brotaþol-
anum og fari ekki í það
hlutverk að yfirheyra.
Karen Linda Eiríksdóttir, fjölskyldufræðingur og ráðgjafi. MYND/EYÞÓR
Við erum öll tengd einhverj-um. Kynferðisofbeldi hefur áhrif á aðstandendur brota-
þola og það er mikilvægt að þeir
séu hluti af lausninni,“ segir Karen.
„Það getur hjálpað aðstandendum
að ræða við þriðja aðila. Ég finn að
ástvinir vilja vanda sig og gera rétt,
þannig að þeim finnst gott að hafa
auka eyru.“
Að sögn Karenar hefur kyn-
ferðisofbeldi margvísleg áhrif á
brotaþola og þá sem standa þeim
nærri. „Fjölskyldumeðlimir taka
oft afstöðu og skiptast í fylkingar
ef ofbeldið á sér stað innan fjöl-
skyldu. Þetta getur verið mjög
erfitt, sérstaklega þegar fjölskyldan
trúir ekki brotaþolanum. Þá er líka
oft viðkvæðið að eitthvað sé að
brotaþolanum.“
Stundum kemur fólk í viðtöl
sem er tengt bæði ofbeldismanni
og brotaþola nánum böndum.
„Þannig kringumstæður valda oft
mikilli togstreitu innan fjölskyldu.
Til dæmis þar sem bróðir hefur
beitt systur sína ofbeldi, það getur
verið mjög erfitt fyrir móður að
bera þær upplýsingar að annað
barnið hennar hafi brotið á hinu.
Þá er mikil pressa á móðurina að
taka afstöðu með öðru þeirra, sem
er flókið og erfitt. Það getur orðið
algjört hrun hjá þeim í þessum
kringumstæðum.“
Oft koma makar brotaþola í
aðstandendaviðtöl. „Þegar maki
brotaþola kemst að því að brotið
hafi verið á makanum áður en
sambandið hófst getur það verið
áfall og þá þarf hann að átta sig
á hvernig hann glímir við sín
viðbrögð,“ segir Karen. „Það er
gríðarlega mikilvægt að makinn
trúi brotaþolanum og fari ekki í
það hlutverk að yfirheyra. Það þarf
að veita skilyrðislausan stuðning
og vera til staðar. Brotaþoli á ekki
að vera í því hlutverki að réttlæta
eða útskýra atburði. Það er líka
mikilvægt að makar reyni ekki að
laga hlutina, því það getur haft
öfug áhrif. Mikilvægast er að vera
til staðar með óheft hlustunar-
skilyrði.“
Getur splundrað
fjölskyldum
Karen Linda Eiríksdóttir, fjölskyldufræðingur og ráðgjafi
hjá Stígamótum, segir kynferðisofbeldi hafa mikil áhrif
á fjölskyldu brotaþola og aðra aðstandendur. Stígamót
bjóða bæði brotaþolum og aðstandendum ráðgjöf.
Júlía Birgisdóttir vill auka skilning á stafrænu kynferðisofbeldi. MYND/ERNIR
Stafrænt kynferðisofbeldi er þegar einhver tekur upp, dreifir eða skoðar kynferðis-
legt myndefni í óþökk og án sam-
þykkis þess sem er á því. Fólk þarf
að gera sér grein fyrir því að þegar
það dreifir eða skoðar slíkt mynd-
efni er það gerandi,“ segir Júlía
Birgisdóttir en hún hefur verið ötul
talskona gegn stafrænu ofbeldi
eftir að hafa upplifað það á eigin
skinni. Hún segir að ólíkt mörgu
öðru ofbeldi endurtaki stafrænt
ofbeldi sig í hvert skipti sem ein-
hver dreifir efninu og einnig þegar
það er skoðað. Ofbeldið er því
viðvarandi út lífið og getur dúkkað
upp á hvaða tímapunkti sem er.
„Fólk skilur ekki að þetta er
ofbeldi því í mörgum tilfellum var
fólk samþykkt myndatökunni eða
sendi sjálft af sér mynd til ein-
hvers sem það treysti, en það þýðir
ekki samþykki fyrir dreifingu.
Skilningur er að aukast á því hvað
þetta hefur miklar afleiðingar og
að það er ekki bara eitthvert flipp
að senda nektarmynd. Dreifing á
slíku myndefni gerir fólk algjör-
lega varnarlaust og afleiðingarnar
eru miklar,“ segir Júlía. Myndband
af henni var tekið upp, án hennar
vitundar, og hafði verið í dreifingu
í tvö ár þegar hún frétti af því.
„Áhrifin sem þetta hafði á mig
voru rosaleg og afleiðingarnar eins
og af öðru kynferðisofbeldi. Mikill
ótti, áfallastreituröskun, kvíði og
þunglyndi. Þegar ég komst að til-
vist myndbandsins skildi ég ekki
af hverju þetta hafði svona slæm
áhrif á mig. Ég vissi ekki hvert ég
átti að leita. Ég vildi ekki að þetta
myndi fréttast og stóð því algerlega
ein. Þessi tegund ofbeldis er svo ný
með nútímatækni en aðgengi að
Stafrænt ofbeldi eltir fólk út lífið
Á Stígamótum verðum við í auknum mæli vör við afleiðingar klámvæðingar.
Til okkar leitar fleira fólk en áður
vegna hópnauðgana auk þess sem
við fáum æ fleira fólk til okkar
vegna nauðgana í endaþarm. Þetta
rekjum við beint til áhrifa kláms.
Jafnframt leita einstaklingar til
Stígamóta vegna klámnotkunar
maka.
Í áranna rás hefur klám breyst
mikið. Það verður sífellt grófara og
ofbeldisfyllra. Meðallíftími klám-
leikkonu í starfi er um 6 mánuðir
þar sem klám gengur alltaf lengra
og reynir á öll þolmörk líkama
kvenna[1].
Á sama tíma hefur aldrei verið
auðveldara að nálgast klám. Í
ársyfirliti klámveitunnar Porn-
Hub kemur fram að Íslendingar
eru í öðru sæti yfir klámneyslu sé
miðað við höfðatölu. Í íslenskri
rannsókn frá árinu 2016 kemur
fram að tæplega helmingur stráka
í 8.-10. bekk horfir á klám í hverri
viku. Um 80% bekkjarsystra þeirra
svara því til að þær horfi næstum
aldrei á klám. Þegar strákar eru
komnir í framhaldsskóla horfa
65% þeirra á klám einu sinni í viku
eða oftar á meðan 70% stelpna á
sama aldri horfa næstum aldrei á
klám.
Klámneysla er því augljóslega
mjög kynjuð en á Stígamótum
finnum við þó fyrir því að jafnvel
þó stúlkurnar séu ekki að horfa
á klám þá finni þær fyrir veru-
legri pressu í kynlífi að taka þátt
í athöfnum sem koma beint úr
kláminu. Margir strákar virðast
halda að það sem birtist í klámi
sé lýsandi fyrir hvernig kynlíf eigi
að fara fram – og beita þeir því oft
sama ofbeldi gagnvart rekkjunaut-
um sínum og sýnt er í kláminu.
Það er bráðnauðsynlegt að
bregðast við þessum veruleika og
bjóða ungu fólki aðra og betri sýn
á hvað felist í kynlífi. Þetta þarf
að gerast í gegnum skólakerfið,
á heimilum og í almennri sam-
félagsumræðu. Kynlíf á að byggjast
á gagnkvæmri virðingu þar sem
þátttakendur virða bæði sín eigin
mörk og annarra.
[1] Heimild: Gail Dines 2011.
Pornland. How Porn Has Hijiked
our Sexuality.
Íslendingar í öðru sæti í klámneyslu
Júlía Birgisdóttir vill auka skilning á því
hvað felst í stafrænu kynferðisofbeldi
og afleiðingum þess. Myndband var
tekið upp af henni án hennar vitund-
ar og samþykkis og sett í umferð. Hún
segir stafrænt kynferðisofbeldi elta
fólk út lífið. Netið gleymi engu.
þjónustu er orðið mun betra og
má nefna Bjarkarhlíð sem er fyrir
þolendur ofbeldis og Stígamót.“
Júlía segir mikilvægt að staf-
rænt ofbeldi sé viðurkennt sem
slíkt. Orðið „hefndarklám“ eigi
ekki að vera til. „Að flokka þetta
sem einhvers konar undirflokk af
klámi er eins og tala um nauðgun
sem tegund af kynlífi. Sú skoðun
er sem betur fer á undanhaldi að
þolendur stafræns ofbeldis geti
sjálfum sér um kennt. Mikilvægt er
að fólk skilji hvers vegna þolendur
ofbeldis kjósa að stíga fram. Það er
ekki til þess að fá vorkunn heldur
til þess að vekja athygli á alvarlegu
vandamáli. Það er vissulega ekki
auðvelt að stíga fram en það er
nauðsynlegt. Fólk gerir það til þess
að skapa umræðu, auka vitund og
skilning á erfiðum málum og knýja
fram breytingar.“
L AU G A R DAG U R 9 . d E S E M B E r 2 0 1 7 StíGAMÓt 5
0
9
-1
2
-2
0
1
7

0
4
:0
3
F
B
1
2
8
s
_
P
0
9
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
8
s
_
P
0
8
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
8
s
_
P
0
3
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
8
s
_
P
0
4
2
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
E
7
0
-A
7
1
C
1
E
7
0
-A
5
E
0
1
E
7
0
-A
4
A
4
1
E
7
0
-A
3
6
8
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
7
A

F
B
1
2
8
s
_
8
_
1
2
_
2
0
1
7
C
M
Y
K