Morgunblaðið - 09.08.2017, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 9. ÁGÚST 2017
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Bandaríkja-stjórnvann á
laugardag
áfangasigur í
baráttunni gegn
stjórnvöldum í
Pjongjang þegar öryggisráð
Sameinuðu þjóðanna sam-
þykkti hertar viðskipta-
þvinganir gegn Norður-
Kóreu.
Kim Jong-un og félagar
tóku tíðindunum illa, sem er
góðs viti og má líta á sem
staðfestingu þess að aðgerð-
irnar gætu skaðað stjórnvöld
í Norður-Kóreu og í besta
falli jafnvel dregið úr getu
þeirra til að halda áfram að
þróa kjarnorkuvopnabúnað
sinn. En viðbrögðin voru líka
herská eins og við var að bú-
ast frá þessu hættulega ríki.
Utanríkisráðherra Norður-
Kóreu, Ri Yong-ho, lýsti því
yfir á fundi um öryggismál í
Asíu, þar sem utanríkisráð-
herra Bandaríkjanna, Rex
Tillerson, var einnig stadd-
ur, að Norður-Kórea myndi
ekki hvika um þumlung í við-
leitni sinni til að efla kjarn-
orkuvopnagetuna, og kenndi
um „skýrri og raunverulegri
kjarnorkuógn frá Bandaríkj-
unum“. Hann sagði Norður-
Kóreu „reiðubúna til að
kenna Bandaríkjunum alvar-
lega lexíu með langdrægum
kjarnorkuflaugum,“ ef
Bandaríkin réðust á landið.
Vopnaskak og hótanir
stjórnvalda í Norður-Kóreu
eru ekkert nýtt og er helst
ætlað til að halda óbreyttri
stöðu innanlands, enda engin
utanaðkomandi ógn fyrir
hendi ef ríkið hættir að
byggja upp kjarnorkuvopna-
búr sitt og hafa í hótunum
við aðrar þjóðir. En um leið
er hegðun stjórnvalda í
Norður-Kóreu ógn við allan
umheiminn, enda sýna ný-
legar eldflaugatilraunir
Norður-Kóreumanna að
hætta er á að kjarnaflaugar
þeirra gætu hitt skotmörk í
fjarlægum löndum innan
ekki mjög langs tíma.
Aðgerðirnar sem öryggis-
ráðið ákvað á laugardag voru
því í senn nauðsynlegar og
sjálfsagðar. Þær fela í sér að
Norður-Kóreu verði óheimilt
að flytja út vörur á borð við
kol og járn, auk sjávaraf-
urða. Þá verður fjármála-
þjónusta við landið takmörk-
uð frekar og þak sett á
verkamenn sem Norður-
Kórea hefur sent til útlanda
til að afla gjaldeyris fyrir
ríkið.
Vandinn við
þetta er hins veg-
ar margþættur og
alls óljóst hvort
og að hve miklu
marki aðgerð-
irnar muni skila
árangri. Fjöldi norður-
kóreskra verkamanna er-
lendis er til að mynda á
bilinu 60-80.000 og er talið að
þeir skili ríkinu um hálfum
milljarði dala á ári í gjald-
eyristekjum. Þá sýnir
reynslan af viðskiptaþving-
unum í rúman áratug að erf-
itt er að koma í veg fyrir að
þær haldi eins og til er ætl-
ast. Að þessu sinni virðist
Kínverjum að vísu vera
meiri alvara en áður, en það
á eftir að koma í ljós hversu
vel og lengi það mun halda.
Þá verður að horfa til þess
að kínverskum stjórnvöldum
er enn mikið í mun að að-
gerðirnar skili ekki of mikl-
um árangri þannig að þær
knésetji landið ekki á auga-
bragði. Kínverjum væri í lófa
lagið að stöðva olíusölu til
Norður-Kóreu og lama
þannig efnahaginn og gera
stjórnvöldum ókleift að
halda áfram þeim hættulega
leik sem þau hafa stundað
um árabil. Kínverjar vilja
hins vegar ekki ganga of
langt, annaðhvort af því að
þeir vilja ekki taka þá
áhættu að ríkin á Kóreu-
skaganum sameinist undir
merkjum Suður-Kóreu, líkt
og gerðist í Þýskalandi, eða
af því að þeir óttast upplausn
sem kynni að fylgja efna-
hagshruni í Norður-Kóreu
og þeim þrýstingi frá flótta-
mönnum sem Kína kynni þá
að verða fyrir.
Af þessum sökum getur
sigur Bandaríkjamanna í
öryggisráðinu á laugardag
ekki talist nema áfanga-
sigur, en hann er engu að
síður mikilvægur og fyrsta
vísbendingin í langan tíma
um að eitthvað sé að rofa til í
aðgerðum heimsins gagn-
vart þeirri hættu sem stafar
af stjórn Kim Jong-un. Enn
er hins vegar langt í land og
allar líkur á því að ógnvald-
urinn geti haldið áfram að
þróa vígbúnað sinn og valda
hættu víða um heim.
En sýni Bandaríkin áfram
einbeittan vilja til að ná tök-
um á þessari ógn og fái aðrar
þjóðir með sér, líkt og þeim
tókst nú þó að kínversk og
rússnesk stjórnvöld héldu
áfram að draga lappirnar, er
áfram von um friðsæla lausn
á vandanum.
Samstaða náðist
um helgina gegn
ógnarstjórninni í
Norður-Kóreu}
Áfangasigur
É
g nefndi um daginn vangaveltur
bandaríska blaðamannsins
Eliots Weinbergers um sköp-
unarsögurnar sem finna má í
Bilbíunni, því eins og flestir hafa
eflaust áttað sig á byrjar Gamla testamentið, 1.
Mósebók, með tveimur slíkum sögum.
Í þeirri fyrri er Guð (eða guðirnir, því Elo-
him, heiti Guðs, er líka notað sem fleirtöluorð í
Biblíunni) einskonar almáttugur andi sem
skapar með boðum – „Þá sagði Guð: „Verði
ljós.“ Og það varð ljós.“. Þegar kemur að því að
skapa manninn er þetta líka fremur einfalt:
„Og Guð skapaði manninn eftir sinni mynd.
Hann skapaði hann eftir Guðs mynd. Hann
skapaði þau karl og konu.“
Fjörið byrjar í næsta kafla, því þar er ann-
arskonar guð á ferðinni, guð sem gengur um og
skapar með höndunum, skapar meira að segja manninn
aftur, hnoðar hann úr leir: „Þá mótaði Drottinn Guð
manninn af moldu jarðar og blés lífsanda í nasir hans.“
Það er þessi guð sem skapar aldingarðinn, klýfur Evu af
Adam og aðgreinir þannig kynin og skipar svo fyrir að þau
séu grænmetisætur. Og er svo mannlegur að hann fær sér
aftangöngu í kvöldsvalanum.
Biblían er smíðuð úr trúarlegri hefð ýmissa þjóða sem
runnu saman í eina sem birtist einkar vel þegar í upphafi,
og textarnir sem mynda hana hafa líka orðið til á mismun-
andi tímum, elstu hlutarnir líklega 700-500 fyrir Krist, en
sköpunarsagan sjálf sennilega á 5. eða 4. öld f.Kr. Til er
líka grúi af gömlum texta, þar á meðal Sagan
af Adam og Evu, sem til er í grísku handriti,
slavnesku og armensku og á latínu. Nú vill svo
til að ég hef almennt ekki áhuga á gömlum
draugasögum, en áhuga þó á atviki í aldingarð-
inum þegar Eva étur ávöxt af skilningstré
góðs og ills og gefur manni sínum með sér.
(Fyrir vikið verða þau eins og Guð: „Og Drott-
inn Guð sagði: „Nú er maðurinn orðinn sem
einn af oss“, og sjá: loks þegar Adam kennir
Evu eignast hún barn, skapar líf).
Undanfarið hef ég birt hér pistla um epli
sem spratt af gömlu grúski í Sögunni af Adam
og Evu í eftirgrennslan um það hvaðan eplið,
forboðni ávöxturinn, komst í aldingarðinn. Í
trúarritum gyðinga er epli hvergi nefnt, en
gefið í skyn að ávöxturinn hafi verið fíkja,
daðla, granatepli, sítróna, vínber eða hveiti-
korn. Í frumkristnum myndum sjáum við epli og franskir
og þýskir listamenn teiknuðu epli, en býsanskir og ítalskir
fíkjur. Eplið komst inn í Biblíuna sem orðaleikur á 6. öld,
(malus = vondur og malus = ávöxtur) og náði loks yfir-
höndinni á þeirri sextándu þegar Albrecht Dürer teiknaði
fræga mynd af hjónakornunum við eplatré.
Í fyrsta eplapistlinum, 19. júní sl., sagði ég frá því að
mér hefði dottið í hug ameríska eplaafbrigðið Red Delicio-
us þegar ég las ritgerðina eftir Eliot Weinberger um ald-
ingarðinn, enda má segja að það sameini báðar merkingar
orðaleiksins. Með það erum við komin í hring og segir ekki
meira af eplum í bili. arnim@mbl.is
Árni
Matthíasson
Pistill
Eplið forboðna
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Guðmundur Magnússon
gudmundur@mbl.is
Dökk mynd er dregin uppaf mögulegri þróun veð-urfars í Evrópu á næstuáratugum í nýrri rann-
sókn sem birt var á dögunum í
Planetary Health, einni af vef-
útgáfum vísindaritsins The Lancet.
Þar segir að öfgar í veðurfari, eink-
um hitabylgjur eins og nú ganga
yfir Suður-Evrópu, kunni að kosta
yfir 150 þúsund Evrópubúa lífið á
hverju ári um næstu aldamót ef
ekkert verður gert til þess að halda
aftur af loftslagsbreytingum. Við
rannsóknina var stuðst við veður-
farsgögn yfir langt tímabil frá
fjölda landa, þar á meðal Íslandi.
„Ef ekki er gripið til róttækra
aðgerða til að halda aftur af hlýnun
jarðar gætu 350 milljónir Evrópu-
búa orðið fyrir barðinu á hættu-
legum öfgum í veðurfari á hverju
ári í lok þessarar aldar,“ segir í
greininni.
„Ekki galin sviðsmynd“
„Þetta er ekkert galin sviðs-
mynd,“ sagði Halldór Björnsson,
sérfræðingur í loftslagsmálum á
Veðurstofu Íslands, þegar leitað
var álits hans á málinu. Hann
kvaðst ekki hafa lesið greinina í
Lancet, en miðað við það sem fyrir
lægi um dauðsföll þúsunda manna í
Evrópu af völdum hitabylgja, síð-
ast fyrir um áratug í Frakklandi,
gæti þetta gerst í stórauknum mæli
í framtíðinni með gerbreyttu veð-
urfari. Hann kvaðst sjálfur telja að
slíkar hamfarir yrðu þó í meira
mæli í öðrum heimshlutum en Evr-
ópu.
Gögn frá öllum löndunum
Gögnin sem notuð í rannsókn-
inni voru komu frá öllum aðild-
arríkjum Evrópusambandsins og
að auki frá Sviss, Noregi og Ís-
landi. Þau taka til áranna frá 1981
til 2010. Þau voru samkeyrð við
spár um fjölgun íbúa, fólksflutn-
inga, hitabylgjur, kuldaskeið, skóg-
arelda, þurrka, flóð og storma.
Þetta yrðu miklar hörmungar
sem myndu hafa áhrif á líf tveggja
af hverjum þremur íbúum Evrópu
um næstu aldamót, en til sam-
anburðar er talið að veðuröfgar
hafi haft áhrif á líf um 25 milljóna
manna árlega á tímabilinu frá 1981
til 2010. Áhrifin geta birst í ýmsum
myndum, auk dauðsfalla er talað
um sjúkdóma, slys, heimilismissi
og sálræna kvilla.
Í greininni er því spáð að
fjölgun dauðsfalla af völdum hita-
bylgja verði hvorki meira né minna
en 5.400%, vegna flóða við strendur
3.780%, skógarelda 138%, flóða í
ám 54% og storma um 20%, svo
dæmi séu tekin. Aftur á móti telja
vísindamennirnir að dauðsföllum af
völdum kuldakasta muni fækka um
98%, en það sé ekki nægilegt til að
vega upp á móti hinni miklu aukn-
ingu manndauða á öðrum sviðum.
Viðbrögð vanmetin?
Tveir suðurkóreskir vís-
indamenn, Jae Young Lee og Ho
Kim, segja í athugasemd við grein-
ina í Lancet að áhrif veðurfarsöfg-
anna á dauðsföll kunni að vera of-
metin. Benda þeir á að menn geti
brugðist við hinum breyttu að-
stæðum í veðurfari og nefna í því
sambandi framfarir í læknisfræði
og nýja tækni við loftkælingu íbúð-
arhúsa.
Fleiri hafa tekið í sama streng
eftir að greinin birtist og bent á að
til að fá raunsanna mynd sé ekki
aðeins hægt að framreikna breyt-
ingar af þessu tagi án þess að huga
að viðbrögðunum sem hljóti að
verða.
Í síðustu viku birti tímaritið
Science Advances grein þar sem
því var spáð að vothiti gæti aukist
svo í Suður-Asíu fyrir lok þessarar
aldar að álfan yrði ekki byggileg.
Enn önnur vond spá birtist í Envi-
ronmental Research Letters þar
sem sagði að aukinn styrkur koltví-
sýrings í andrúmsloftinu myndi á
næstu áratugum valda gífurlegri
skerðingu á magni próteins í rækt-
uðu korni eins og hrísgrjónum og
hveiti. Þá var í gær sagt frá nýrri
bandarískri skýrslu þar sem fram
kom að loftslagsbreytingar væru
þegar farnar að hafa mikil áhrif
vestanhafs. Meðalhiti hefði hækkað
óðfluga þar í landi frá árinu 1980
og undanfarnir áratugir hefðu ver-
ið þeir heitustu í landinu í 1.500 ár.
Sveiflur magna ástandið
Halldór Björnsson sagði að um
þessar mundir væru mestu hörm-
ungar af völdum veðurs í Austur-
Afríku þar sem þurrkar væru að
fella þúsundir manna. Þurrkar
gætu einnig aukið á vandamál sem
fyrir væru í ýmsum löndum. Þótt
þurrkar hefðu til að mynda ekki
valdið borgarastyrjöldinni í Sýr-
landi léki enginn vafi á því að þeir
hefðu átt stóran þátt í að magna
hið skelfilega ástand þar til hins
verra. Veðurfarssveiflur gætu haft
mikil áhrif á þjóðfélög sem væru í
viðkvæmri stöðu.
AFP
Veður Hitabylgja er á Ítalíu. Stórfljótið Pó, sem venjulega er beljandi
vatnsflaumur, er nú vatnslítið, m.a. hér við Piacenza á Norður-Ítalíu.
Spá fjölda dauðsfalla
vegna veðurfarsöfga