Dagblaðið Vísir - DV - 09.02.2018, Page 58

58 9. febrúar 2018
Lausgirti
jómfrúar-
krenkjarinn frá
Húnavatnssýslu
„Móðir mín var vön að segja við
mig: Vertu eins og önd. Vertu
rólegur á yfirborðinu og buslaðu af öllum
krafti undir yfirborðinu.
- Svo mælti móðir Michaels Caine
58
ára
40
ára
65
ára
Jóhann alfreð Kristinsson
Fæddur: 11. febrúar 1985 Starf: Grínisti
Margeir Pétursson
Fæddur: 15. febrúar 1960
Starf: Skákmeistari og fjárfestir
egill ólafsson
Fæddur: 9. febrúar 1953
Starf: Leikari og söngvari
sigga sigMarsdóttir
Fædd: 11. febrúar 1978 Starf: Framkvæmdastjóri
33
ára
Afmælisbörn vikunnar Vel Mælt
Orðabanki Birtu: Jómfrúarkrenkjari
Slapp með fimmtán svipuhögg
Samson Samsonarson (1782–1846) hét maður, Húnvetningur að ætt. Hann komst
snemma í kast við lögin og sumarið 1809 sat hann í fangelsinu í Reykjavík. Jörundur
hundadagakonungur leysti hann úr prísundinni og gerði hann að lífverði sínum og
eftir byltinguna sigldi Samson með húsbónda sínum til Englands og var því stundum
nefndur Jörgins Samson.
Samson var ljós yfirlitum og bláeygur og sagður kvennamaður mikill. Árið 1821
voru ný kærumál á hendur honum tekin fyrir í landsyfirréttinum í Reykjavík. Var honum
gefið að sök að vera lausgyrtur svo um munaði og var ákærður fyrir fimm lauslætis-
brot og eitt að auki, sem endaði með hjónabandi, og einnig þrjú hórdómsbrot.
Bjarni Thorarensen var þá dómari í landsyfirréttinum. Hann velti því fyrir sér
hvort Samson væri það sem kallað var jómfrúarkrenkjari (meyjarspillir) samkvæmt
laganna bókstaf en við slíku lá dauðarefsing. Bjarni komst að þeirri niðurstöðu að
það lagaákvæði ætti einungis við um heldri konur. En þar eð Samson Húnvetningur
hafði ekki lagst með neinum hefðarpíum komst hann undan öxi réttvísinnar og var
þess í stað flengdur fimmtán svipuhöggum.
Sögnin að krenkja er ekki mikið notuð í dag. Satt að segja kemur þetta orð aðeins tvisvar sinnum fyrir á prenti á árabilinu 2010 til dagsins í dag en
nokkuð oftar á milli 1960–1969, eða alls 25 sinnum.
Krenkja e-n. krenkja mey, spjalla mey, spilla siðferði-
lega. „Hann lét sig ekki krenkja með fégjöfum.“
Að krenkja þýðir að móðga eða skerða með ein-
hverjum hætti og er sprottið af sænska orðinu „kränka“.
Að vera krankur er öllu algengara sem lýsingarorð
en krankur maður er gamall og veikburða. Sá sem er
krenkjari eða krenkjar aðra manneskju er hins vegar
vandræðagemlingur, sér í lag ef viðkomandi er svokall-
aður jómfrúarkrenkjari. Það eru ægilegir menn.