Dagblaðið Vísir - DV - 23.03.2018, Blaðsíða 61

23. mars 2018 61
Stefán Eiríksson:
Ingólfur Gíslason:
Stefán Eiríksson, borgarritari og
fyrrverandi lögreglustjóri, á fimm
ára son sem er hrifinn af kjólum
og bað um að fá að mála herbergið
sitt bleikt en Stefán er einn þeirra
sem tjáðu sig á Twitter.
„Sonur minn hefur fjölbreytt
og skemmtileg áhugamál eins og
fleiri börn. Ég held að það sé mik­
ilvægt að sýna ekki vanþóknun á
áhugamálum barna, hvort sem
um er að ræða stráka eða stelpur
enda er það ein leið til að viðhalda
þessum steríótýpum. Mér fannst
ágætt að blanda mér í þessa um­
ræðu á Twitter enda á þetta að
vera fullkomlega eðlilegt og í lagi.
Við eigum ekki að láta gamaldags
hugmyndir um hlutverk kynjanna
hefta börnin okkar,“ segir Stefán.
„Við erum nógu heft sjálf og eigum
ekki að færa það yfir á næstu kyn­
slóð,“ segir hann og hlær.
LýðhEILSumáL að huGSa
út í nEIkvæð áhrIf karL-
mEnnSkunnar
Lögreglan er ein þeirra starfsstétta
þar sem karlmenn hafa lengi ver­
ið í miklum meirihluta en Stefán
telur það vera að breytast smátt og
smátt.
„Árið 1997 var settur sérstakur
fókus á að bæta stöðu kvenna og
auka á jafnrétti innan lögreglunn­
ar. Það hefur reyndar gengið
hægar en menn vonuðust eftir og
enn er langt í land þar innan dyra
þótt margt hafi gengið vel. Það
sama gildir fyrir marga aðra geira
sem eru hressilega kynbundnir í
báðar áttir. Konur eru enn í mikl­
um meirihluta meðal hjúkrunar­
fræðinga, sjúkraliða og kennara
svo fátt eitt sé nefnt og svo eru aðr­
ar stéttir þar sem karlmenn eru í
meirihluta. Það er hagsmunamál
að auka áhuga karlmanna innan
þeirra starfsgeira sem hingað til
hafa verið svo gott sem einokaðir
af konum, – og öfugt.“
Hvað finnst þér
um þá skilgreiningu á
karlmennsku að það
skipti máli að vera
nagli og harka af sér?
Og að það sé beinlín-
is niðrandi fyrir karlmenn að vera
líkt við konur samanber „hleypur
eins og stelpa,“ „vælir eins og kerl-
ing,“ og svo framvegis?   
„Ég held að það sé mikilvægt
lýðheilsumál að fólk velti aðeins
fyrir sér neikvæðum áhrifum karl­
mennskunnar. Við höfum þurft að
horfast í augu við það að ansi hátt
hlutfall karlmanna sviptir sig lífi
enda hefur það hingað til ekki ver­
ið viðurkennt í heimi karlmanna
að tjá tilfinningar sínar; segja frá
því ef þeim líður illa eða séu að
glíma við andlega erfiðleika. Það
að opna umræðuna og reyna
að brjóta niður þessa ósýnilegu
veggi, er ekki aðeins til hagsbóta
fyrir konur heldur fyrir samfélag­
ið allt. Þessi harða karlmennskuí­
mynd heftir karla með margvís­
legum hætti.“
Óþarfi að láta gamaldags hug-
myndir hefta komandi kynslóðir
Erfiðleikar og angist
„Það að karlmenn skuli nú játa á
Twitter að þeim þyki gott a fá sér
Baileys, eða kvarti undan því að
þeim hafi verið illa tekið þegar
þeir ákváðu að taka leiklist fram
yfir fótbolta, þykja mér góðar frétt­
ir, – enda bendir það til að eitt­
hvað sé að draga úr hugsanlegum
kreppueinkennum karlmennsk­
unnar,“ segir Ingólfur V. Gíslason,
dósent í félagsfræði við Háskóla
Íslands, en hann hefur stúderað
karlmennskuhlutverkið frá því um
miðjan tíunda áratuginn.
Nú þurftu forfeður okkar að
hafa talsvert meira fyrir lífinu en
tíðkast í dag. Heldur þú að þessi
krafa um að sýna engin merki
um veikleika sé kannski gamall
arfur? Menn fóru til dæmis í há­
karlaróðra í alls konar veðrum og
væntanlega ekki vel séð að þeir
væru að kveinka sér?
„Fyrst þú nefnir hákarlaróðra …
Það náttúrlega blasti við að menn
voru látnir ganga undir ákveðið
manndómspróf áður en þeir gátu
farið á sjóinn enda lá lífið við að
þeir gætu treyst hver á annan.
Á sama hátt lá lífið við að menn
hlýddu formanninum. Ef hann
kallaði að nú væri lag og allir ættu
að róa þá þýddi ekkert að fara að
ræða það því þá enduðu þeir dauð­
ir. Það má alveg ímynda sér, að það
sem virðist vera heldur meiri sókn
karla en kvenna í svona „hírarkísk“
sambönd, sé einhvers konar arf­
leifð eða afleiðing af þessu. Karl­
ar hafa í gegnum aldirnar verið
bæði í störfum og/eða her þar sem
menn verða að hlýða sínum for­
ingja. Nú eru konur komnar inn á
öll þessi svið karlanna, bæði í her,
á vinnumarkaði og víðar. Að mörgu
leyti hefur þróunin síðustu áratugi
verið í þá átt að lífsmynstur og lífs­
ferill karla og kvenna hefur nálgast
verulega. Fyrst og fremst þannig
að konur hafa nálgast hefðbundin
lífsferil karla en í æ ríkari mæli eru
karlar að koma inn á hefðbundin
svið kvenna. Þátttaka þeirra í heim­
ilisstörfum hefur til dæmis auk­
ist mjög verulega, þeir eru virkari
í barnaumhyggju en áður og svo
framvegis,“ segir Ingólfur og bætir
við að honum þyki þetta fagnaðar­
efni á báða bóga.
„Það er hins vegar enginn vafi
á því að þessar breytingar geta
valdið bæði erfiðleikum og ang­
ist. Þegar breytingar eiga sér stað
með svona skjótum hætti þá verð­
ur svo mikill munur á reynslu kyn­
slóðanna.“
íSLEnSkIr fEður þEIr
bEStu í hEImI
„Ef maður skoðar þróunina á skóla­
kerfinu í heild þá hefur hlutfall
þeirra barna, sem eru einvörðungu
í umsjón kvenna, trúlega aldrei ver­
ið hærra. Börn eru á leikskóla frá
tveggja ára aldri og þar eru kennar­
ar 97 eða 98 prósent konur. Í grunn­
skólakerfinu eru þær ríflega 80 pró­
sent og hlutfallið fer vaxandi. Það
sama er að gerast í framhaldsskól­
um. Þetta gerir að verkum, að fyrir
utan feður sína, þá umgangast börn
nánast enga fullorðna karla sem
koma að mótun þeirra,“ útskýrir
Ingólfur og nefnir að hins vegar hafi
breytingar á lögum um fæðingar­
orlof, sem gengu í gildi um síðustu
aldamót, haft jákvæð áhrif á að­
komu feðra að uppeldi barna sinna.
Svo góð að íslenskir feður teljast nú
þeir allra bestu í heimi.
„WHO (World Health Org­
anisation) hefur á nokkurra ára
fresti gert könnun meðal barna þar
sem spurt er út í samband þeirra
við foreldra sína. Í niðurstöðum
sem komu frá fyrstu árgöngunum
sem nutu góðs af nýju fæðingaror­
lofslögunum kom á daginn að ís­
lenskir feður eru í fyrsta sæti með
tilliti til þess hversu auðvelt börn­
in (ellefu, þrettán og fimmtán ára)
eiga með að koma til þeirra og tala
um eitthvað sem þeim þykir erfitt.
Íslenskar mæður hafa reyndar
lengi verið í fyrsta sæti en það er
ánægjulegt að íslenskir feður hafi
nú tekið sér sæti við hlið þeirra.“
fjöLSkyLdan var
Saman aLLan daGInn
Ingólfur segir að þótt allt virðist
stefna í rétta átt megi þó enn gera
betur. Þótt feður séu í fæðingar­
orlofi í þrjá mánuði og eitthvað
áfram eftir það sé þetta tiltölulega
stuttur tími og sérstaklega í fram­
haldinu þegar krakkar koma inn í
skólakerfið.
„Þau hitta stundum enga karl­
menn allan daginn þar sem þau
eru umkringd konum í skólakerf­
inu og samvera með feðrum til­
tölulega stuttur hluti af vökutím­
anum. Maður þarf hins vegar ekki
að líta lengra en aftur til íslenska
bændasamfélagsins þar sem fjöl­
skyldan var saman allan daginn.
Það var ekki fyrr en með iðn­
byltingunni að þessi mikli aðskiln­
aður milli feðra og barna átti sér
stað, þegar feður þurftu að mæta
til vinnu fyrir allar aldir og komu
heim seint á kvöldin en það fyrir­
komulag hefur verið tiltölulega
stuttur kafli í mannkynssögunni.
Mér finnst mikilvægt að börn sjái
að hver sem er getur unnið við
hvað sem er án tillits til kyns en
það þýðir ekkert að segja strák­
um að auðvitað geti þeir orðið
leikskólakennarar þegar þeir sjá
einungis konur í þeim hlutverk­
um. Almennt séð vil ég meina að
tilveran verði betri eftir því sem
hún verður fjölbreyttari og hún
verður það ef bæði karlar og konur
sinna börnum í samfélaginu.“
karlmennska: Geta pabbar ekki grátið?
Ingólfur V. Gíslason,
dósent í félagsvísindum
við Háskóla Íslands.