Dagblaðið Vísir - DV - 23.03.2018, Blaðsíða 52

52 23. mars 2018
Tímavélin Gamla auglýsinginHöfuðstaðurinn 19. október 1916
Anderson skip-
herra brenndur
í Eyjum
Föstudaginn 7. ágúst árið 1959
var teiknuð mynd af Barry
Anderson, skipherra breska
flotans, sett á bálköst í Vest­
mannaeyjum. Í fyrsta þorska­
stríðinu, sem hófst haustið
1958, varð Anderson fljótt
einn helsti óvinur Íslendinga. Í
upphafi deilunnar fóru menn
af varðskipinu Þór um borð
í breskan togara sem var við
veiðar sex mílur frá landi. Frei­
gátan Eastborne, undir stjórn
Anderson, kom þá og hand­
tók varðskipsmennina en skil­
aði þeim skömmu síðar aftur í
land. Eyjamenn ortu um And­
erson er mynd hans brann: „Er
þú rýmir Íslandsmið, ekki er
kveðjan þvegin. Þér mun hollt
að venjast við, varmann hinum
megin. Eyjaskeggjar eru vanir
að fást við sjóræningja frá fyrri
tíð og auðheyrt er að þeir vita
hvert þeir lenda.“
Fyrstu
gervihnatta-
diskarnir
Í upphafi ársins 1986 hófst
innreið gervihnattadiska á Ís­
landi og gátu landsmenn þá
fengið að sjá erlendar sjón­
varpsstöðvar. Ari Þór Jóhann­
esson rafeindavirki var sá fyrsti
sem setti upp slíkan disk og hóf
jafnframt sölu á búnaðinum
fyrir um 160 þúsund krónur.
Reglugerðir stjórnvalda höml­
uðu þó starfseminni að ein­
hverju leyti, bæði hvað varðar
lágmarksfjölda íbúa sem mátti
tengjast hverjum disk og hvað
varðaði leyfi. Til að byrja með
veitti einungis kristilega sjón­
varpsstöðin New World slíkt
leyfi en flestir vildu tengjast Sky
Channel frá Bretlandi. Vegna
reglufargansins þurfti Ari að
geyma diskana í bílskúr sínum
í Breiðholti fyrst um sinn.
D
amon Albarn, söngvari, laga­
höfundur og forsprakki hljóm­
sveitanna Blur og Gorillaz,
á stórafmæli í dag, en hann
fagnar fimmtugsafmæli sínu.
Þann 24. ágúst 1996 var Albarn
í einkaviðtali við DV þar sem hann
sagðist ná sambandi við raun­
veruleikann á Íslandi sem honum
tækist alls ekki í London. „Ég sakn­
aði Íslands eftir að ég var farinn til
Bretlands og hlakka auðvitað mik­
ið til þess að koma aftur, annars
væri ég ekki að koma,“ sagði Al­
barn, en viðtalið var tekið á heim­
ili hans í London.
Svo vel líkaði Albarn við Ísland
og íbúa landsins að hann keypti
hlut í Kaffibarnum og einbýlishús
að Bakkastöðum 109 í Reykja­
vík. Hugðist hann fullgera hús­
ið fyrir ákveðna fjárhæð, en í fjar­
veru hans hækkaði reikningurinn
um tugi milljóna. Stefndi Albarn
verkfræðistofunni Hönnun og
taldi hana hafa brugðist eftirlits­
skyldu sinni. Sátt náðist í málinu,
en er málið var til meðferðar fyr­
ir dómi lögðu forsvarsmenn verk­
fræðistofunnar fram tillögu sem
Albarn og lögmaður hans, Heim­
ir Örn Herbertsson, sættust á. Efni
hennar var trúnaðarmál. n
Damon Albarn fagnar stórafmæli í dag
Þ
ann 24. ágúst 1960 bættist
nýr glæsilegur síðutogari í
flota Íslendinga. Báturinn
hlaut nafnið Freyr RE 1
en hann var smíðaður í Þýska­
landi. Verkkaupi var Ísbjörninn
hf. sem var að stærstum hluta í
eigu útgerðarmannsins Ingvars
Vilhjálmssonar. Ingvar, sem var
fæddur árið 1899, var frumkvöðull
í vélbátaútgerð frá Reykjavík og
stofnaði áðurnefnt fyrirtæki árið
1944 í félagi við bræðurna Þórð
og Tryggva Ólafssyni. Ingvar var
framkvæmdastjóri félagsins frá
upphafi.
Freyr átti þrjú systurskip hér á
landi, þau Maí GK 346, Sigurð ÍS
33 og Víking AK 100. Tveir síðast­
nefndu bátarnir komu til landsins
um svipað leyti og Freyr.
Þetta voru erfiðir tímar í togara­
útgerð á Íslandi. Síldarævintýrið var
hafið og því gekk illa að
manna bátana. Svo fór
að togaranum Sigurði var
lagt eftir aðeins tvo túra
og togarinn Freyr varð
ekki langlífur á íslensk­
um fiskimiðum, hann var
seldur til Englands árið
1963.
Kaupandinn var út­
gerðarfyrirtækið Ross
Trawlers í Grimsby og
fékk Freyr heitið Ross
Revenge. Þar sannaði
togarinn getu sína sem
úrvals fiskiskip í um sextán ár. Árið
1981 var skipinu lagt og var ráð­
gert að rífa það niður í brotajárn.
Eigendur Radio Caroline komu þá
auga á skipið og keyptu það. Í kjöl­
farið var því breytt þannig að það
hentaði undir útvarpsrekstur og
síðan var skipið skráð í Panama
enda var þá ólöglegt fyrir breska
aðila að stunda slíkan rekstur.
Útvarpsstöðin Radio Caroline
var stofnuð árið 1964 af írska
athafnamanninum Ronan
O'Rahilly sem þá hafði skapað sér
nafn í næturklúbbarekstri og út­
gáfustarfsemi, aðeins 24 ára gam­
all. Hugmyndin kom í kjölfar þess
að hann hafði gefið út plötu tón­
listarmannsins Georgie Fame og
reynt árangurslaust að fá plötuna
spilaða hjá BBC. O'Rahilly rakst
þá á þann vegg að stóru tónlistar­
framleiðendurnir réðu öllu sem
þeir vildu innan BBC og því ákvað
hinn ungi írski viðskiptamaður að
taka málið í sínar hendur.
Hann fékk fjárfesta í lið með
sér og keyptu þeir gamla ferju frá
Danmörku, MS Fredericia, sem
síðan var breytt til þess að henta
undir útvarpsreksturinn. Skipinu
var síðan siglt út fyrir breska lög­
sögu og síðan hófust útsendingar
um páskana 1964. Dag­
skráin var einföld – lát­
laus vinsæl tónlist og
því voru breskir hlust­
endur ekki vanir. Rétt
er að geta þess að hug­
mynd O'Rahilly var
ekki ný af nálinni,
slíkur útvarpsrekstur
hafði tíðkast í nokkur
ár í öðrum löndum þar
sem útvarpsstöðvum var sniðinn
þröngur stakkur.
Radio Caroline varð þegar feiki­
vinsæl en reksturinn var svipt­
ingasamur í meira lagi og efni
í langa söguúttekt. Í mars 1980
kom þáverandi útvarpsskip Radio
Caroline, að landi í síðasta sinn og
leitin hófst að nýju skipi.
Þá víkur sögunni að síðu­
togaranum Frey, sem nú hét Ross
Revenge eins og áður segir. Skip­
ið lá við akkeri í Skotlandi og leit
út fyrir að dagar þess væru tald­
ir. Kaldhæðni örlaganna var sú að
sigur Íslendinga í þorskastríðun­
um var ástæða þess að skipið lá
nú verkefnalaust við bryggju. Það
breyttist þegar fulltrúar Radio
Caroline komu auga á skipið og sáu
að það smellpassaði fyrir rekstur út­
varpsstöðvar á hafi úti. Það var ekki
síst vegna stöðugleika skipsins.
Það tók hins vegar nokkur ár
að fjármagna framkvæmdirnar á
skipinu en loks í ágúst 1983 gekk
Freyr enn á ný í gegnum endurnýj­
un lífdaga og nú sem útvarpsskip
með 91 metra hátt útvarpsmastur.
Togarinn var vettvangur útvarps­
sendinga í rúm sjö ár en skipinu
var lagt í nóvember 1990.
Skipið liggur nú við akkeri við
ána Blackwater í Essex­sýslu í suð­
austurhluta Englands. Sérstakur
hópur áhugamanna hefur haldið
skipinu við og vill veg þess sem
mestan. Þann 31. maí 2017 var
skipið skráð á lista yfir söguleg
skip Bretlands enda eina útvarps­
skipið sem enn er til.
Þess má geta að Radio Caroline
er enn í fullu fjöri þó að starfs­
menn hennar séu í dag allir land­
krabbar. n
Íslenski togarinn sem varð vett-
vangur vinsællar útvarpsstöðvar
Freyr RE-1 Skipið var í íslenskri eigu í rúm þrjú á
r en lauk viðburða-
ríkum ferli sínum sem vettvangur sjórænin
gjaútvarpsstöðvar
Björn Þorfinnsson
bjornth@dv.is Ross Revenge, áður Freyr RE-1, var
vettvangur sjóræningjaútvarpsstöðvarinnar
Radio Caroline á sjö ára tímabili 1983–1990.
„Hlutir í
meðallagi“
- Árbækur Espólíns, 1643