Morgunblaðið - Sunnudagur - 17.12.2017, Qupperneq 43

kannski á þetta látlausa skrið a la Hamsun í
sögum eins og Brekkukotsannál og Kristnihaldi
undir jökli. “
Haraldur heldur einmitt til Taormínu, þessa
litla bæjar á Sikiley þar sem Vefarinn varð til.
„Já, það hefur mann dreymt um, eins og mað-
ur hefur lifað sig inn í Vefarann og séð fyrir sér
Taormínu sem kraumandi suðupott sköpunar
en svo er hann eins og hver annar túristabær.
Svipað, en á öðru plani, er með anarkistana í
Róm, þetta fólk sem hafði haft ofboðsleg áhrif,
hafði einhvern veginn komið með heiminn til
okkar um og upp úr 1970; ég byggi það allt í
sögunni á ítölsku kvikmyndagerðarmönnunum
sem voru í kringum Rósku, en þegar maður
mætir á svæðið tíu árum seinna hafa draumarn-
ir að mörgu leyti snúist upp í andhverfu sína.
Það breytir því þó ekki að fólkið er áhugavert og
fyrir vikið jafnvel áhugaverðara. Maður hefur
meiri áhuga á þeim sem lúta í lægra haldi held-
ur en sigurvegurum. Svo er alltaf afstætt hver
er hvað, hvað er normalt og hvað ekki, eins og í
Englunum. Hver er sigurvegari og hver tapar.“
Eru fleiri ferðalög á döfinni, hjá Haraldi og
jafnvel þér sjálfum?
„Ég er með ákveðnar hugmyndir í kollinum
með Harald og á talsvert af efni sem mig langar
að koma til skila en ég er ekki yfirlýsingaglaður!
Mér finnst að um leið og maður gerist skáld
og höfundur þá fer maður að lifa á vissan hátt í
skáldskapnum og þá verður ferðalagið ákveðinn
partur af lífinu. Ég er dálítið hingað og þangað
að miðla mínum skáldskap, bæði innanlands og
utan; maður telur Norðurlöndin varla orðið með
því þar er maður á heimavelli; að fara til Köben
er orðið eins og að skjótast til Grindavíkur, en
svo fer ég út fyrir þennan ramma og á þessu ári
var ég í Kína og á Kýpur og er tiltölulega ný-
kominn frá Brasilíu, þar sem Englarnir voru að
koma út. Allt eru þetta bókmenntaleiðangrar,
mér finnst samræða við aðra menningarheima
mjög áhugaverð, ekki síst að heyra hverju þeir
hafa að miðla og ég sá að mikill skyldleiki er í
brasilískum bókmenntum og íslenskum; hetjur
þeirra eru einmana kúrekar, ekki ólíkir sagna-
hetjunum okkar. Bókmenntirnar eru sam-
skiptaform sem sýnir okkur að kannski eru
menn í stórum dráttum mjög svipaðir, hvar sem
er. Þegar maður hittir aðra þá kynnist maður
líka sjálfum sér.“
Ætli maður sé ekki svolítið að
skálda sjálfan sig í Haraldi, seg-
ir Einar Már Guðmundsson.
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Mér finnst reyndar þessar þrjár stóru bækur
Laxness, Salka Valka, Sjálfstætt fólk og Heims-
ljós, alltaf slík meistaraverk að endalaust er að
hægt að sækja í þær og þær skrifa sig inn í
margvíslegar hefðir. Líka í Vefarann, þessa há-
tíðlegu þroskasögu þar sem menn eins og
Steinn Elliði eru úr þjóðfélagslegu sólkerfi sem
er mjög fjarri flestum okkar. Laxness kemst
17.12. 2017 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 43
Kristín Helga Gunnarsdóttir er búin aðsenda frá sér bókina Vertu ósýnilegur –Flóttasaga Ishmaels og hefur þegar
verið tilnefnd til Íslensku bókmenntaverð-
launanna og Fjöruverðlaunanna fyrir hana.
„Bókin fjallar um drenginn Ishmael sem er 14
ára þegar hann missir heimili sitt í Aleppó og
þarf að leggja af stað í flóttaför sem er bæði
stórhættuleg og skelfileg. Hún fjallar líka um
Selmu sem er kvótaflóttamaður sem kemur til
Íslands,“ útskýrir Kristín Helga.
Ósýnilegur alls staðar
„Þetta er heimildaskáldsaga um flóttafólk frá
Sýrlandi. Ég vildi kynna mér þetta ferðalag frá
Sýrlandi til Íslands; hvað manneskjur eru bún-
ar að ganga í gegnum þegar þær koma hingað.
Titillinn kom til af því að flóttamaðurinn þarf að
vera ósýnilegur heima hjá sér til að komast af
sem almennur borgari í stríðshrjáðu landi. Svo
þarf hann að vera ósýnilegur þegar hann leggur
af stað í þetta skelfilega ferðalag, og gerir til-
raunir til að komast yfir eyðimerkur og landa-
mæri, án þess að lenda í klóm mannræningja
eða stigamanna, og þegar ferðalagið hefst upp
Evrópu ef viðkomandi er svo heppinn að komast
yfir hafið. Þá þarf maður aldeilis að vera ósýni-
legur á landamærunum í Evrópu.
Í raun og veru þegar flóttamaður er kominn á
lokastað, getur hann alveg verið svolítið ósýni-
leg í nýja heimalandinu gagnvart samfélaginu,
þannig að við hin tökum ekki alltaf nógu mikið
eftir því fólki sem er komið til okkar og er að
reyna að fóta sig,“ segir Kristín Helga.
Einangruð á upplýsingatímum
„Rithöfundar eru alltaf að spegla tímana og mér
finnst flóttamannavandinn vera stóra málið á
þessum tímum sem við lifum. Mig langaði að
eiga samtal við ungt fólk, unglinga. Mig langaði
til að skapa vettvang í gegnum skáldskap þar
sem ég gæti lagt fram mitt verk til umræðu inni
í skólakerfinu og alls staðar. Skapa samfélags-
legt samtal inn í heim ungs fólks sem er að stíga
inn á fullorðinsár,“ segir höfundurinn um það
hvað það var sem fékk hana til að skrifa bókina.
„Þegar ég var að alast upp hlustuðum við
bæði á fréttatímann í útvarpinu og sjónvarpinu,
fylgdumst með öllu og allir upplifðu það sama í
fjölmiðlunum og vissu það sama. Núna búum
við á miklum upplýsingatímum, en í dag eru all-
ir með sinn eigin fjölmiðlaheim sem er búinn að
velja umhverfið fyrir þig, og unglingar geta far-
ið í gegnum tilveruna án þess að vera mjög með-
vitaðir um stóru málin. Og auðvitað við öll ef því
er að skipta. Um leið og við höfum mikinn að-
gang að upplýsingum erum við líka svolítið ein-
angruð í okkar eigin upplýsingaheimi.“
Bók sem veitir innsýn
„Ég skrifa fjölskyldubækur og þessi bók er fyr-
ir alla, en mér finnst að ungt fólki ætti að lesa
hana. Það fer bara eftir fólki. Stríð er fyrir alla
þar sem er boðið upp á það, það er engin aldurs-
greining í þeim bransa. Og við þurfum að ræða
það og finna fyrir því, setja okkur í sporin. Mig
langar að þessi bók rati inn í menntaskóla og
grunnskóla. Við hliðina á þér getur setið mann-
eskja sem er með svo stóran farangur með sér
af lífsreynslu að hún mun aldrei geta opnað á
það og á ekkert að þurfa að gera það.“
Hvernig getum við hjálpað flóttafólkinu að
vera sýnilegra á landinu okkar?
„Hvernig getum við gert heiminn betri?
Þetta er risastór spurning sem ég get ekki svar-
að ein,“ svarar Kristín Helga. „Við verðum öll
að finna okkar takt í því, en upphafið er alltaf
upplýsing. En skáldskapurinn með sterkum
sannsögulegum tónum getur veitt innsýn í til-
finningar og upplifun atburða. Hann getur auk-
ið skilning og hjálpað okkur að umgangast
hvert annað af kærleika, umburðarlyndi og víð-
sýni,“ segir Kristín Helga að lokum.
Stóri vandinn á okkar tímum
Kristín Helga
hefur skrifað
um flóttafólk.
Með bókinni um flóttadreng-
inn Ishmael langaði Kristínu
Helgu Gunnarsdóttur að
skapa samfélagslegt samtal
inn í heim ungs fólks.
Hildur Loftsdóttir hilo@mbl.is
Aftur og aftur bbbbn
Eftir Halldór Armand. Mál og menning,
2017. Innb., 309 bls.
Með Aftur og aftur hefur
Halldóri Armand tekist að
skrifa bráðskemmtilega
skáldsögu með snjallri lýs-
ingu á tilvist okkar á tímum
snjallsíma og tilræða. …
Halldór hefur í skrifum sín-
um lýst veruleika þessarar
kynslóðar og hefur enginn
gert það betur í íslenskum skáldskap … Hann
skrifar af innsæi og leiftrandi húmor og á auð-
velt með að koma flóknum hugsunum til skila
með einföldum hætti.
Karl Blöndal
Búrið bbbnn
Eftir Lilju Sigurðardóttur. Forlagið 2017.
Innb., 372 blaðsíður.
Í þessari bók, eins og öðr-
um bókum Lilju, leika sterkar
og úrræðagóðar konur öll
helstu hlutverkin, hvort sem
það eru góðu eða vondu kall-
arnir, og hún er býsna góð í að
skapa trúverðugar persónur í
bókum sínum. Sögupersónur
eru marghliða og síður en svo einhverjar stað-
almyndir fyrir tilteknar manngerðir.
… Annars er Búrið dúndurendir á þessum
fína þríleik og nú er ekkert annað að gera en
að vona að Lilja sé þegar komin með hugmynd
að einhverju nýju og spennandi.
Anna Lilja Þórisdóttir
Um lífsspeki ABBA … bbbmn
Eftir Adolf Smára. Benedikt bókaútgáfa,
2017. Innb., 172 bls.
Frásagnargleðin og hvað
höfundurinn er óhræddur við
að leika sér með textann er
hiklaust helsti styrkur sög-
unnar. Helsti veikleikinn hins
vegar sá að eins skemmtilega
og sagt er frá persónunum, þá
er lesandanum nokkuð sama
um þær.
… Engu að síður er þetta vel heppnuð og
góð frumraun og ástæða til að hvetja fólk til að
lesa Um lífsspeki ABBA & Tolteka … og fylgj-
ast með næstu skrefum höfundarins.
Einar Falur Ingólfsson
Elín, ýmislegt bbbbn
Eftir Kristínu Eiríksdóttur Forlagið, 2017.
Innb., 182 bls.
Þetta er nokkuð spennandi
saga og ákaflega vel sögð.
Kristín hefur sérstakan og
persónulegan stíl sem er
krefjandi og heillandi. En upp
úr standa persónurnar, Ellen
og Elín, og frásagnarmáti El-
ínar (Kristínar). … Smám
saman teiknast þó upp fyrir lesandanum
myndir og saga sem er full af sársauka, ein-
manaleika og dramatískum atburðum.
Hildigunnur Þráinsdóttir
Ekki vera sár bbbmn
Eftir Kristínu Steinsdóttur Vaka-Helgafell,
2017. Innb., 212 bls.
Titillinn, Ekki vera sár,
blekkir í einfaldleika sínum
eins og viðfangsefnið sjálft
sem býr yfir meiri marg-
ræðni en virðist við fyrstu
sýn. … Þótt það ætti auðvitað
að vera sjálfsagt er samt allt-
af jafn þakklátt og hressandi
þegar eldra fólk er leitt fram
í sviðsljósið sem raunverulegar manneskjur
með skoðanir, tilfinningar, þrár og þarfir.
Þótt sjónin daprist og líkaminn gefi aðeins
eftir breytist manneskjan ekki. Þetta er ljúf-
sár en skemmtileg saga sem mun gleðja
marga.
Maríanna Clara Lúthersdóttir
Úr umsögnum