Morgunblaðið - 17.01.2018, Side 31

MINNINGAR 31
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 17. JANÚAR 2018
langa og farsæla samferð og fær-
ir fjölskyldu hans innilegar sam-
úðarkveðjur.
Sigurður Guðnason, fram-
kvæmdastjóri Raunvís-
indastofnunar Háskólans.
Með örfáum orðum skal Páls
Theodórssonar minnst, en hann
andaðist nýliðinn 8. janúar tæp-
lega níræður. Páll var eiginmað-
ur móðursystur minnar, Svandís-
ar Skúladóttur. Þau hjón var
ávallt gaman að heimsækja. Þó
alvaran væri þáttur lífs þeirra
var stutt í spaugsemina og við
hlógum mikið og að mörgu.
Einna fyrstu minningar mínar
voru frá því að við bræður tveir
vorum sendir í „sveit“ um það
leyti sem yngsti bróðir okkar
fæddist. Sveitin var að Keldum
við Grafarvog, en þar var rekin
rannsóknarstofa og þau hjón
bjuggu þar eftir heimkomuna,
áður en þau fluttu að Snælandi í
Kópavogi og síðar í nýbyggt hús
sitt við Bræðratungu. Keldur
voru á þessum tíma utan við bæ-
inn, Reykjavík.
Við lærðum að eta haframjöl
með rúsínum og kakói, siður sem
var okkur framandi, en þau fluttu
með sér heim frá Kaupmanna-
höfn. Sá siður hefur verið í há-
vegum hafður. Páll var eðlisfræð-
ingur, virtur vísindamaður og
áhugasamur fram á síðustu
stund. Af honum mátti margt
læra en fyrst og fremst hve mikil-
vægt það er að vera sjálfum sér
samkvæmur og hvika ekki frá
sannfæringu sinni sé hún rétti-
lega grunduð.
Þegar þau hjón dvöldu erlend-
is vegna vísindastarfa Páls um
nokkurt skeið í Kaupmannahöfn
buðu þau mér að búa með eldri
börnum sínum, Flóka og Sig-
rúnu, í Bræðratungunni fyrsta
veturinn minn í Háskólanum. Þá
kynntist ég því að þau höfðu erft
kosti foreldra sinna, spaugsemi
og létta lund í bland við alvöruna.
Eðlilega var nokkur samgangur
milli fjölskyldna þeirra systra,
móður minnar, Ágústu, og Svan-
dísar. Það var ævintýri að koma í
heimsókn að Snælandi, sem þá
var í raun sveit Kópavogsmegin í
Fossvogi. Það var gaman að fá
þau í heimsókn að Steingríms-
stöð. Páll gat verið kappsamur,
eins og minningin frá berjaferð
beggja fjölskyldna sýndi. Hann
einbeitti sér að verki, hvert sem
það var, og skilaði því með sóma.
Á fullorðinsárum urðu sam-
skiptin sjaldnar, en ég man
glöggt heimsókn mína til þeirra
er þau dvöldu við „Söerne“ í
Kaupmannahöfn. Margt var
skrafað og farið um víðan völl í
landsmálum og fleiru og stutt í
hláturinn, enda mikið hlegið.
Sama var þegar við hjón snædd-
um í þeirra boði á Jensens Böf-
hus á Vesterbrogade og undirrit-
aður hermdi eftir þjóðþekktum
Íslendingum, sem kom honum
nærri í koll stuttu seinna, en haf-
andi varnaðarorð þeirra í huga
varð enginn skaði af, þótt mjóu
munaði.
Páll treysti mér til að aðstoða
sig fyrir löngu, sem var auðsótt
og gott að geta launað velvild og
umhyggju af hans hálfu. Fyrir
það var ég þakklátur.
Annarra verður það að geta
um vísindastörf Páls, en aldurs-
greiningar hans á vísindalegum
grunni, sem sýna að byggð á Ís-
landi er að öllum líkindum eldri
en ritaðar heimildar greina, eru
athyglisverðar og mættu hljóta
meiri eftirtekt. Páll varð við bón
minni og flutti afar gott erindi um
málið á fundi í Rótarýklúbbi Sel-
foss fyrir nokkrum árum við góð-
ar undirtektir og margar spurn-
ingar, sem hann svaraði ítarlega.
Komið er að leiðarlokum og
kveðjan er stutt. Genginn er
mætur drengur, mikill fjöl-
skyldufaðir, sem lifði virku og at-
hafnasömu lífi til síðasta dags,
alltaf með á nótunum og reiðubú-
inn að miðla af mikilli þekkingu
sinni. Hans er saknað.
Við Þórdís og fjölskylda
sendum Svandísi, sem ég oft kall-
aði uppáhaldsfrænku mína,
Flóka, Sigrúnu, Skúla og Beru,
ásamt tengdabörnum, barna-
börnum og barnabarnabörnum,
innilegar samúðarkveðjur og
biðjum þeim blessunar.
Ólafur Helgi Kjartansson.
Mér er brugðið við frétt af láti
Páls Theodórssonar. Þess var þó
að vænta sakir aldurs hans. Vorið
1972 hafði ég verið aðstoðar-
maður Páls um eins árs bil, við
rannsóknarstörf hans á Raunvís-
indastofnun Háskólans, einkan-
lega við aldursgreiningu á grunn-
vatni og geislavirkni þess. Í maí
stóð svo Páll fyrir miklum leið-
angri, ásamt með Jöklarannsókn-
arfélagi Íslands. Skyldi nú haldið
upp á Bárðarbungu, borað þar
niður á 400 metra dýpi og sýni
tekin úr jöklinum, til sams konar
mælinga. Eftir tæplega árs sam-
vinnu með þessum stórbrotna
persónuleika sem Páll var, lögð-
um við nú 20. maí af stað í þetta
ævintýri. Páll leiddi þarna um 20
manna hóp gegnum alls konar
erfiðleika. Hlífði sér hvergi, þó að
á móti blési ískaldur jökulrenn-
ingur og héluðu hans þykku
augabrúnir. Að koma öllum bún-
aði, húsum og tækjum upp á
bunguna, hófst og hafðist með
samstilltum og fumlausum vinnu-
brögðum reyndra jökulgarpa
sem sumir hverjir höfðu löngu
fyrr tekið þátt í björgun áhafnar
Geysis af Bárðarbungu. Grafin
var 5 metra djúp gryfja, 24 m2 og
reft yfir. Síðan hófst þar niðri
borvinna til rannsóknar á veður-
fari fyrri tíma. Tvær systur Páls
voru þarna með og sáu um mat-
seld fyrir hópinn. Var þar sérlega
skemmtilegur hópur, jafnt til
starfa sem skemmtunar. En því
lýsi ég þessum atburði, til að
minnast þessa manns sem Páll
var.
Með okkur Páli tókst einlæg
vinátta og lífstíðarvirðing. Páll
var meðal þeirra samferðamanna
sem ég mest hefi metið og líklega
um leið einnig fyrir flesta eigin-
leika. Þjóð vor væri betur stödd
ef átt hefði fleiri slíka og enginn
maður gengur annað en betri frá
slíkum kynnum.
Því kveð ég hér heiðursmann.
Af kynnum hans tel ég mig betri
mann en ella og votta aðstand-
endum samúð mína.
Maggnús Víkingur Grímsson.
Leiðir okkar Páls lágu fyrst
saman fyrir tæpum sextíu árum,
haustið 1958. Ég var þá nýstúd-
ent að hefja nám í stærðfræði og
eðlisfræði við Háskóla Íslands en
Páll nýlega kominn heim frá
Danmörku, þar sem hann hafði
lokið námi í eðlisfræði og síðar
unnið sem sérfræðingur í geisla-
mælingum við Kjarnorkurann-
sóknarstofnunina á Risö, nærri
Hróarskeldu um þriggja ára
skeið.
Mikil straumhvörf urðu í árs-
byrjun 1958 í eðlisfræðirann-
sóknum hér á landi þegar Þor-
björn Sigurgeirsson var skipaður
prófessor og Eðlisfræðistofnun
Háskólans tók til starfa hinn 1.
janúar. Eitt verkefna þar var að
sinna ýmiss konar geislamæling-
um enda kjarnorkukapphlaup
stórveldanna í algleymingi og
stórar sprengingar sitt á hvað í
austri og vestri. Reynsla og
þekking Páls gerði hann sjálf-
kjörinn til að sinna uppbyggingu
á þessu sviði. Það var ekki ónýtt
fyrir mig að fá að njóta þess sem
aðstoðarmaður að vinna með
þessum eldhugum, Páli og Þor-
birni. Við Páll náðum vel saman,
hann var einstakur leiðbeinandi,
gerði mín vandamál og mistök að
skemmtilegum viðfangsefnum.
Var þetta gott veganesti næsta
haust er ég hélt utan til náms í
eðlisfræði.
Seinna áttum við Páll ánægju-
ríkt samstarf á Raunvísinda-
stofnun Háskólans um hálfrar
aldar skeið.
Hin hraða þróun í rafeinda-
tækni á áttunda tug aldarinnar
riðlaði mörgum eldri mörkum
milli námsgreina. Það var því
ekki að undra að Eðlisfræðistofa,
undir stjórn Páls á árunum 1976-
1983 yrði með í þeirri gerjun.
Stórt verkefni sem laut að tölvu-
væðingu á framleiðslukerfi í sjáv-
arútvegi sem Rögnvaldur Ólafs-
son stýrði varð allt í einu
þungamiðjan á stofunni. Þarna
var lagður grunnur að því sem
síðar varð fyrirtækið Marel.
Margar aðrar rannsóknir á stofn-
uninni nutu góðs af þessari þróun
og sjálfur innleiddi Páll örtölv-
urnar inn í rannsóknir á mæling-
um á veikri geislun til aldurs-
greininga. Verkefni sem hann
vann að til dauðadags.
Um leið og við Bjarney vottum
Svandísi og öðrum aðstandend-
um samúð okkar, þökkum við fyr-
ir þær góðu stundir sem við átt-
um á samleið með Páli.
Örn Helgason.
Harmur minn er mikill er ég
kveð hér minn góða vin, Pál
Theódórsson. Ungur drengur í
foreldrahúsum fór ég til dyra
þegar bjöllunni var hringt. Úti
stóð drengur á mínum aldri. „Ég
átti að ná í hatt föður míns,“ sagði
hann. Faðir minn hafði boðið til
sín gestum kvöldið áður.
Drengurinn fékk hattinn og þessi
heimsókn gleymdist okkur báð-
um um sinn. Veturinn eftir settist
ég i fyrsta bekk Gagnfræðaskóla
Reykvíkinga við Tjörnina. Var
þar raðað í sæti og kom þá ljós að
ég og sáti minn könnuðumst hvor
við annan. Þetta var drengurinn
sem sótti hatt föður síns heim til
mín. Varð okkur fljótt vel til vina.
Leiðir okkar lágu að mestu sam-
an á leið heim úr skóla. Þetta var
upphaf að því að Páll varð elsti og
besti vinur minn allt þar til að
hann varð fyrir slysi á heimili
sínu og lést 8. janúar.
Samband okkar var mjög inni-
legt og stutt á milli heimila okkar,
einkum eftir að ég fann þá leið að
klifra yfir vegg sem var milli lóða
okkar og nágrannans og góður
nágranni okkar lét það átölu-
laust. Á heimili Páls kynntist ég
vel systkinum hans og mági, Þór-
arni Guðnasyni lækni. Foreldrar
þeirra systkina voru látin en
samhugur þeirra sérstakur. Páll
var mjög hugmyndaríkur í því
sem við tókum okkur fyrir, eink-
um ef um tæknileg atriði var að
ræða.
Stuttan tíma vorum saman í
Ágústarskóla, eins og skólinn var
kallaður, því eftir gagnfræðipróf
fór Páll í 3. bekk Menntaskólans.
Verkefni nokkurra bekkja vann
Páll utanskóla. Var hann þá á
Siglufirði hjá Sigríði systur sinni
og Þórarni, sem var héraðs-
læknir þar. Stúdentsprófi lauk
Páll árið 1947, ári fyrr en tll stóð.
Í Kaupmannahöfn hófu hann
og frábær eiginkona hans, Svan-
dís Skúladóttir, búskap. Þegar
Danmerkurveru þeirra hjóna
lauk fluttu þau heim og settust
fljótlega að í Kópavogi, fyrst að
Snælandi en síðan að Bræðra-
tungu 25. Heimsóknir okkar
hjóna til þeirra á báða staðina
voru okkur mikill gleðigjafi og þá
ekki síst að kynnast yndislegum
börnum þeirra.
Páll var myndarlegur og bjart-
ur maður með mikla nálægð.
Hann vakti traust manna. Hann
hafði skýra framsögn og ég dáð-
ist oft að því hve góða íslensku
hann talaði. Þótti mér það mjög
til fyrirmyndar. Páll var tónelsk-
ur og man ég að við fórum saman
að hlýða á Jóhannesarpassíuna
eftir Bach flutta í Fríkirkjunni
fyrir rúmlega hálfri öld.
Römm er sú taug er saman
dregur gamla vini. Fyrir rúmum
áratug tókum við strákarnir úr
gagnfræðaskólanum, sem tóku
stúdentspróf 1948 frá Mennta-
skólanum í Reykjavík, upp á því
að koma saman einu sinni í mán-
uði til kaffidrykkju og fengum þá
Pál til liðs við okkur, enda hann
flestum kunnugur. Upphaflega
vorum við 11 en smám saman
fækkaði í hópnum vegna andláts
þátttakenda og nú vorum við að-
eins þrír um lengri tíma, Páll,
Ólafur Ólafsson, fv. landlæknir,
og ég. Páll var fjölspekingur
mikill. Hann safnaði gömlum
bókum, leitaði þeirra víða, las og
sagði okkur Ólafi frá heppni í
þeim málum.
Ógnvænleg staða í heimsmál-
um var jafnan til umræðu og var
nokkur útrás fengin þar. Við
ræddum einnig um landnámsár
Íslands og dáðumst við Ólafur að
kenningum Páls og rökum í því
máli. Og eðlilega voru heilsumál
rædd. Ekkert var óviðkomandi.
Þessir fundir voru okkur mikils
virði og til umhugsunar á ýmsum
sviðum, og við skemmtum okkur
yfir léttara hjali. Þessar stundir
með Páli og Ólafi voru mér ómet-
anlegar. Missir okkar Ólafs er
mikill. Ég er innilega þakklátur
fyrir að hafa átt þennan góða vin.
Við hjónin vottum Svandísi, börn-
um þeirra og öðrum nátengdum
okkar dýpstu samúð.
Guðmundur W.
Vilhjálmsson.
Frímann & hálfdán
Útfararþjónusta
Frímann
897 2468
Hálfdán
898 5765
Ólöf
898 3075
Sími: 565 9775
www.uth.is
uth@uth.is
Cadillac 2017
Ástkær móðir okkar, tengdamóðir, amma
og langamma,
HELGA STEINUNN ÓLAFSDÓTTIR
frá Naustum,
lést á Dvalarheimilinu Hlíð, Akureyri,
11. janúar. Útförin fer fram frá
Akureyrarkirkju föstudaginn 19. janúar klukkan 10.30.
Ólafur Jensson Hanna Maídís Sigurðardóttir
Guðný Jensdóttir Gunnar Þór Þórarnarson
Sigrún Jensdóttir Stefán Sigurðsson
Halldór Jensson Margrét Ármann
barnabörn og barnabarnabörn
AAGE V. MICHELSEN,
Hraunbæ B,
Hveragerði,
lést sunnudaginn 7. janúar á sjúkrahúsinu á
Selfossi. Útför hans fer fram frá
Hveragerðiskirkju föstudaginn 19. janúar
klukkan 14.
Blóm og kransar vinsamlegast afþakkaðir en þeim sem vilja
minnast hans er bent á Blindrafélagið.
Fyrir hönd aðstandenda,
Kristín Björg Jóhannesdóttir
Okkar elskulega
INGIGERÐUR GUÐMUNDSDÓTTIR,
Goðheimum 22,
Reykjavík,
lést föstudaginn 12. janúar á
Landspítala. Útför hennar fer fram frá
Langholtskirkju föstudaginn 19. janúar klukkan 13.
Blóm og kransar vinsamlegast afþakkaðir en þeim sem vilja
minnast hennar er bent á Minningarsjóð Jennýjar Lilju.
Geir Ágústsson
Ágúst Geirsson Ingibjörg Sigurðardóttir
Ingi Örn Geirsson Soffía St. Sigurðardóttir
Guðmundur Geirsson Ásta Snorradóttir
Magni Þór Geirsson Fjóla Halldórsdóttir
barnabörn og aðrir aðstandendur
Okkar yndislega, hjartahlýja
ERLA VILHJÁLMSDÓTTIR,
Grænumýri 9,
Seltjarnarnesi,
lést fimmtudaginn 11. janúar á líknardeild
Landspítalans í Kópavogi. Útför hennar
fer fram frá Hallgrímskirkju þriðjudaginn 23. janúar klukkan 13.
Blóm og kransar eru vinsamlega afþakkaðir, en þeir sem vilja
minnast hennar láti Karitas eða líknardeild Landspítalans í
Kópavogi njóta þess
Magni Blöndal
Pétur B. Magnason Helene F. Hanøy
Dagmar Magnadóttir Guðmundur J. Arngrímsson
Magni Aron Guðmundsson
Margrét Sigurðardóttir
Sigríður Vilhjálmsdóttir Jóhann H. Bjarnason
Pálmi Vilhjálmsson Áslaug Ívarsdóttir
Margrét Dögg Sigurðardóttir
Ástkær móðir okkar, tengdamóðir, amma
og langamma,
DÓRA FRIÐLEIFSDÓTTIR,
Boðaþingi 22, Kópavogi,
lést 12. janúar.
Útförin fer fram frá Fossvogskirkju
föstudaginn 19. janúar klukkan 11.
Birna Guðjónsdóttir Þorsteinn Garðarsson
Heimir Jón Guðjónsson Kristrún Sigurðardóttir
Bylgja Björk Guðjónsdóttir
Halldóra Kristín Guðjónsd. Sigurður Sigurðarson
Ottó Eðvarð Guðjónsson Valdís Ólafsdóttir
Hulda Guðjónsdóttir Sveinn Albert Sigfússon
og ömmubörn
Elskuleg móðir okkar, tengdamóðir,
amma og langamma,
ESTER GÍSLADÓTTIR,
Aflagranda 40,
áður Granaskjóli 42,
lést föstudaginn 22. desember.
Útförin fer fram frá Fríkirkjunni í Reykjavík föstudaginn
19. janúar klukkan 13.
Gísli Valtýsson
Guðmundur H. Valtýsson Jónína Jóhannsdóttir
Hörður Már Valtýsson Helga Hrönn Hilmarsdóttir
Edda Valdís Valtýsdóttir Kjartan Tumi Biering
barnabörn og langömmubörn