Morgunblaðið - 13.02.2018, Blaðsíða 18

BAKSVIÐ
Agnes Bragadóttir
agnes@mbl.is
F
járhagsáætlanir sveitar-
félaga fyrir árin 2018 til
2021 taka mið af spám
um áframhaldandi hag-
vöxt hér á landi. Skuld-
ir og skuldbindingar lækka enn sjö-
unda árið í röð sem hlutfall af
tekjum og fara úr 106% árið 2018 í
95% árið 2021 gangi áætlanir eftir.
Þetta kemur fram í árlegri saman-
tekt Sambands íslenskra sveitarfé-
laga um fjárhagsáætlanir sveitarfé-
laga til næstu fjögurra ára sem er
nýkomin út.
Eitt lengsta góðæri sögunnar
Fram kemur í samantektinni að
fjárhagur sveitarfélaga hefur vænk-
ast á undanförnum árum.
Hagspár fyrir næstu árin teikni
upp áframhaldandi hagvöxt og að nú
stefni í eitt lengsta góðæri Íslands-
sögunnar.
Fjárhagsáætlanir sveitarfélaga
fyrir árin 2018 til 2021 taki mið af
þessum fyrirliggjandi spám um góð-
æri.
Þar kemur fram að samantekt
Sambands íslenskra sveitarfélaga
byggist á gögnum þeirra sveitarfé-
laga sem skilað hafa fjárhagsáætl-
unum rafrænt inn í upplýsingaveitu
sveitarfélaga hjá Hagstofu Íslands.
Um sé að ræða fjárhagsáætlanir 64
sveitarfélaga af 74 en í þeim búi lið-
lega 99% landsmanna.
Áætlanir sveitarfélaga gera ráð
fyrir því að fjárfestingar verði með
mesta móti árin 2017 og 2018 og
2019. Árið 2018 er áætlað að fjárfest-
ing sveitarfélaga muni nema um 44
ma.kr., eða 13,9% af tekjum og 2019
35,7 ma.kr.
(11% af tekjum). Reiknað er
með að nettófjárfesting muni nema
rösklega 31 ma.kr. 2018 og 26 ma.kr.
2019..
Betri rekstrarniðurstaða
Fram kemur að auk lækkandi
skuldahlutfalls séu helstu nið-
urstöður m.a. þær að sveitarfélögin
ráðgeri betri rekstrarniðurstöðu hjá
A-hluta á árinu 2018 en fjárhags-
áætlun 2017 gaf til kynna eða sem
nemi 2,2% af tekjum í stað 1,2%.
Hvað þriggja ára áætlanir fyrir árin
2019-2021 snerti þá taki þær mið af
spám um hagvöxt og sé gert ráð fyr-
ir að tekjur hækki í takti við þær
spár.
„Gangi þessar áætlanir eftir
mun rekstrarafgangur fara vaxandi
sem hlutfall af tekjum og verða 5,6%
árið 2021.
Aukið svigrúm til fjárfestinga
er jafnframt nýtt og mun lántaka til
lengri tíma aukast samfara því. Á
hinn bóginn hefur fjöldi sveitarfé-
laga ekki tekið tillit til uppgjörs
gagnvart Brú – lífeyrissjóði starfs-
manna sveitarfélaga, í fjárhagsáætl-
unum sínum. Flest munu taka lán til
að gera upp við lífeyrissjóðinn og
verða skuldir væntanlega meiri en
fjárhagsáætlanir kveða á um.
Samantektin tekur að venju
einvörðungu til A-hluta sveitarfé-
laga, þ.e. þeirrar starfsemi sveitar-
félaga sem að hluta eða öllu leyti er
fjármögnuð af skatttekjum. Til B-
hluta þeirra heyra stofnanir sveitar-
félaga, fyrirtæki og aðrar rekstr-
areiningar sem að hálfu eða meiri-
hluta eru í eigu sveitarfélaga og eru
reknar sem fjárhagslega sjálfstæðar
einingar. Eru veitur, hafnir, sorp-
eyðing og félagslegt húsnæði á með-
al þeirra verkefna sem finna má í B-
hlutanum,“ segir orðrétt í saman-
tekt Sambands íslenskra
sveitarfélaga.
Áætla að skuldir
lækki 7. árið í röð
Rekstrarniðurstaða A-hluta sveitarfélaga
Tekjur og gjöld sveitarfélaga
2018-2021
Áætluð afkoma
2017
Rekstrarafgangur sveitarfélaga
2018-2021
400
300
200
100
0
20
15
10
5
0
8%
6%
4%
2%
0%
H
ei
m
ild
: S
am
ba
nd
ís
le
ns
kr
a
sv
ei
ta
rf
él
ag
a
2018 2019 2020 2021
315 301
326 309
339
318
345
322
2018 2019 2020 2021
Reykja-
víkurborg
Höfuðborg-
arsvæðið
án Rvk
Vaxtar-
svæði
Önnur
sveitar-
félög Samtals
Fjárhags-
áætlun
2017
Framlegð 7.643 8.000 7.292 4.106 27.040 23.461
Afskriftir 4.890 3.021 3.000 1.817 12.727 11.779
Rekstrarniðurstaða
fyrir fjármagnsliði 2.753 4.979 4.292 2.289 14.312 11.682
Fjármagnsliðir -442 -3.956 -2.576 -288 -7.261 -8.270
Rekstrarniðurstaða 2.311 1.023 1.716 2.001 7.051 3.407
- sem % af tekjum 2,0% 1,3% 2,3% 4,4% 2,2% 1,2%
Tekjur Gjöld
milljarðar kr. milljarðar kr.
Rekstrarafgangur
% af tekjum
2,2%
5,6%
18
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 13. FEBRÚAR 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Jón Gnarr máeiga það aðhann sýndi á
spilin sín. Það er
ekki skynsamlegt
en fór vel á því í
hans tilviki. Hann
sagðist ekkert meina með fram-
boði sínu. Öll hans fjölmörgu
loforð væru aðeins hluti af svið-
setningunni og hann ætlaði sér
að svíkja þau öll. Nema eitt. Um
sælureit fyrir ísbirni í borginni.
Hann sveik þetta eina alvöru-
loforð eins og hin! Sá sem tók
við af honum lét eins og hann
vissi að borgarstjórastarfið
snerist allt um þjónustu. Nei,
ekki þjónustu borgarbúa við
hann og borgarfulltrúa, heldur
þeirra við borgarbúa. Þótt það
sé satt að eftir höfðinu dansi
limirnir vita margir borgar-
starfsmenn enn út á hvað þetta
gengur allt, þótt höfuðið geti
ekki komið því inn í sig. Nýjasta
„kosningatrikkið“ er að stytta
vinnutíma borgarstarfsmanna,
á kostnað borgarbúa. Aðeins í
Frakklandi er vinnutími styttri
en á Íslandi og Macron forseti
segir að það geri Frakkland
ósamkeppnishæft. Halldór
Benjamín Þorbergsson, fram-
kvæmdastjóri SA, skrifaði eft-
irtektarverða grein í blaðið í
gær. Þar segir hann: „Í sömu
viku og borgarstjórn Reykja-
víkur ákveður að
setja 2.200 starfs-
menn til viðbótar í
tilraunaverkefni
um styttingu vinnu-
vikunnar, ákveður
sama borgarstjórn
að kaupa þurfi meiri yfirvinnu
af borgarstarfsmönnum vegna
manneklu. Þetta er í sömu viku!
Aðferðin felst í því að vinnuveit-
andinn, Reykjavíkurborg, setur
15 m.kr. í pott til að kaupa yfir-
vinnutíma af starfsfólki sínu.
Getur verið að kaupa eigi aukna
yfirvinnu af sömu starfs-
mönnum og vinna nú minni dag-
vinnu í þessu tilraunaverkefni?“
Slíkar spurningar eiga rétt á
sér. En málið er að borgarbúar
greiða fyrir þessa furðuráð-
stöfun borgarnar. Meðan þeirra
vinnutími er ekki styttur er það
ögrun að stytta hann hjá þeim
sem borgarbúar greiða laun.
Við þetta bætist að Dagur B.
Eggertsson hefur ásamt sínum
meirihluta lengt vinnuviku
fólks í Reykjavík um nær 7
klukkustundir á viku, sem er
nánast heill dagvinnudagur
með því að láta menn vera
klukkutíma og korteri lengur í
og úr vinnu á hverjum degi.
Vanefndir í skipulags- og
gatnagerð og áherslur á geð-
þóttamál valda þessu skemmd-
arverki.
Borgarstjórinn eini,
sem enga ábyrgð
ber, ber þunga
ábyrgð}
Hefur lengt vinnuvik-
una um heilan dag!
Vegna snjó-þyngsla og ill-
viðris hefur oftar
þurft að loka heiða-
vegum í vetur en í
meðalári. Vegum er
ekki lokað að
ástæðulausu og
þegar kemur að
færð á öryggi að
vera í fyrirrúmi.
Þessar lokanir eru ekki óum-
deildar. Í liðinni viku var haft
eftir íbúa í Hveragerði í frétt
mbl.is að þær væru komnar úr
böndum, vegurinn yfir Hellis-
heiði væri langoftast fær vönum
bílstjórum á vel útbúnum bílum.
Eigandi ferðaþjónustufyrir-
tækis kvartaði í frétt á mbl.is
undan því að lokanirnar væru
farnar að valda verulegu fjár-
hagstjóni. Aftur komu fram rök-
in um vanbúnu bílana og ósk um
að ökumenn vel útbúinna bíla
fengju að fara leiðar sinnar þótt
lokað væri fyrir almenna um-
ferð.
Ein mesta ófærðarteppa
seinni tíma var sennilega í febr-
úar árið 2000. Þá sátu 1.500
manns, sem höfðu farið að fylgj-
ast með Heklugosi, fastir í snjó
og skafrenningi í Þrengslum.
Um helgina voru um 300
björgunarsveitarmenn að störf-
um við að aðstoða
fólk sem hafði fest
bíla sína víðs vegar
um landið. Með því
að loka vegum er
leitast við að koma í
veg fyrir slíkar
uppákomur. Um
leið er auðveldara
að ryðja vegi og
tryggja færð.
Guðbrandur Örn Arnarson,
aðgerðastjóri hjá Landsbjörg,
sagði í samtali við mbl.is í gær að
bjarga hefði þurft nokkurn veg-
inn jafn mörgum heimamönnum
og ferðamönnum um helgina.
Björgunarsveitarmenn þurfi
að geta athafnað sig og það sé
ábyrgðarleysi að fara fram hjá
lokunum. „Það sem veldur okk-
ur mestri hættu eru Íslendingar
á öflugum fjallajeppum sem eru
að koma í flasið á okkur uppi á
heiðum,“ sagði Guðbrandur Örn.
Rétturinn til að komast leiðar
sinnar í brjáluðu veðri og ófærð
er ekki stjórnarskrárvarinn.
Lokanir geta valdið óþægindum,
en það er fráleitt annað en að
virða þær og björgunarsveit-
armenn eiga ekki að þurfa að
standa í stappi við ökumenn
þegar þannig stendur á, sama
hvað bílar þeirra eru vel útbún-
ir.
„Það sem veldur
okkur mestri hættu
eru Íslendingar á
öflugum fjallajepp-
um sem eru að koma
í flasið á okkur uppi
á heiðum“}
Ófærð og lokanir
Þ
að er fagnaðarefni að menntamál
skuli hafa fengið aukið vægi í
stjórnmálaumræðu á síðustu dög-
um. Ástæðan er þó ekki ánægju-
leg, enn ein skýrslan er komin
fram sem sýnir að menntakerfið okkar stend-
ur höllum fæti. Niðurstöðurnar staðfesta það
sem vitað var, að við hlúum ekki nægilega vel
að framþróun í menntakerfinu. Umræður
hafa margsinnis farið fram um slaka stöðu Ís-
lands en framför nemenda virðist miða hægt.
Krafa um framtíðaráætlun er skýr, áætlun
sem leiðir af sér vel hugsaðar breytingar og
markmið til árangurs. Við höfum heyrt afsak-
anir um ágæti eða túlkun kannananna, m.a. að
allar Norðurlandaþjóðirnar séu að færast
neðar eða að heimurinn sé að breytast vegna
tækniframfara. Burtséð frá því hljótum við að
geta verið sammála um að við getum ekki unað við nú-
verandi ástand. Öflugt menntakerfi er forsenda lífskjara,
fjölbreytts atvinnulífs og hagvaxtar. Menntakerfið okkar
má ekki vera eftirbátur annarra landa.
Við þurfum að gera miklu betur þegar kemur að
stefnu í menntamálum. Grundvallarfærni í að lesa,
reikna og skrifa er grunnur að öllu frekara námi. Næsta
kynslóð verður að vera undir það búin að geta fylgt eftir
hraðri þróun starfa. Stór hluti þeirra starfa sem þekkj-
ast í dag verður horfinn innan nokkurra ára. Sjaldan hef-
ur því verið mikilvægara að leggja aukna áherslu á
grunnfögin. Þeir sem ekki geta t.d. lesið sér til gagns eru
líklegri til að hverfa fyrr úr námi. Um leið þarf að auka
sveigjanleika, efla sköpunargáfu, sam-
skiptahæfileika og félagshæfni sem eru mik-
ilvægir þættir m.a. til að auka hæfni til að
bregðast við breytingum.
Sveigjanleiki er lykilorð í framförum
menntakerfisins. Starfsumhverfi kennara er
einsleitt, ekki nægilega aðlaðandi, og þá þarf
að athuga hvort lenging kennaranámsins hafi
frekar latt en hvatt kennaranema til starfs-
ins. Þá verður að skoða hvort inntak kenn-
aranámsins sé eins og best verður á kosið til
að takast á við þau fjölbreyttu verkefni sem
koma á borð kennara. Kerfið á að hvetja
kennara til að gera enn betur. Það á koma til
móts við aukið álag í kennslustundum og
hvetja til skapandi kennslu og nýjunga.
Staða drengja er mikið áhyggjuefni. Það að
gengi þeirra í skóla og lestrarkunnáttu hafi
farið niður á við og andleg líðan sé verri hlýtur að kalla á
stórátak og breytingu í menntun og hvatningu drengja.
Til þess þarf fleiri orð en hér er leyft. Það má ekki líta
framhjá því að skoða stöðu þeirra í samhengi við sjálfs-
víg ungra karlmanna.
Markmiðið á að vera að þeir einstaklingar sem nema
og starfa í íslensku menntakerfi hafi forskot og þekkingu
til að mæta öllum framtíðarkröfum. Þeir hafi val og
hvatningu til að gera betur. Til þess þarf stóráták. Það er
búið að ræða vandann oft, nú er lag að leysa hann.
Áslaug Arna
Sigurbjörnsd.
Pistill
Menntun til framtíðar
Höfundur er formaður utanríkismálanefndar og
ritari Sjálfstæðisflokksins. aslaugs@althingi.is
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
Fjárhagsáætlanir A-hluta
sveitarfélaga 2018 til 2021
benda til að veltufé frá rekstri
verði um 9,5% af tekjum árið
2018. Það er töluvert umfram
fjárhagsáætlun 2017 sem
gerði ráð fyrir að veltufé svar-
aði til 8,7% af tekjum. Áætlað
er að veltufé frá rekstri muni
hækka umfram tekjur næstu
árin samkvæmt þriggja ára
áætlunum.
Þannig er reiknað með að
hlutfall veltufjár og tekna
verði komið upp í 11,5% árið
2021, samkvæmt því sem
fram kemur í samantekt Sam-
bands íslenskra sveitarfélaga.
Jafnframt að flest sveitar-
félög muni taka lán til að
gera upp við Brú – lífeyris-
sjóð starfsmanna sveitarfé-
laga.
Verði komið
í 11,5% 2021
VELTUFÉ FRÁ REKSTRI