Morgunblaðið - 10.05.2018, Blaðsíða 62

AF LISTUM
Davíð Már Stefánsson
stefanssondavidmar@gmail.com
Hugleiðingar þær sem hérverða settar fram snúastum það hvernig handrits-
höfundar hafa aðlagast Bechdel-
prófinu svokallaða án þess að taka á
hinu raunverulega kynbundna
vandamáli.
Fylgihlutir karlhetjunnar
Það hallar á konur í kvikmynd-
um og sjónvarpi. Bæði fyrir framan
myndavélarnar sem og fyrir aftan
þær. Á því leikur enginn vafi og þeir
sem halda öðru fram eru ýmist illa
upplýstir eða plagaðir af öðrum
kvillum. Sem dæmi má nefna tölur
frá Center for the Study of Women
in Television and Film þar sem
kemur fram að þegar litið er á
hundrað tekjuhæstu kvikmyndir
ársins 2017 í Bandaríkjunum, þá
voru kvenkyns leikstjórar aðeins
átta prósent og kvenkyns handrits-
höfundar tíu prósent. Þá voru kven-
kyns söguhetjur aðeins tuttugu og
fjögur prósent á móti sjötíu og sex
prósentum karlkyns söguhetja. Þá
má einnig sjá áhugaverð hlutföll
þegar kemur að því hvurslags kven-
kyns persónur eru algengar á skján-
um, en miklu hærra hlutfall karlper-
sóna hefur skilgreint starfsheiti og
er túlkað í slíku umhverfi. Kven-
kyns persónurnar eru helst til mæð-
ur, dætur eða ástmeyjar – fylgi-
hlutir karlhetjunnar. Þetta er einnig
sérstaklega áhugavert í ljósi nýj-
ustu talna Motion Picture Ass-
ociation of America þar sem fram
kemur að helmingur þeirra sem
sækja bíóhús eru kvenmenn – tölur
sem slá á fingur þeirra sem halda
því fram að bíó sé eitthvert stráka-
sport.
Tölur sem þessar eru langt frá
því að vera nýjar af nálinni og síð-
ustu ár og áratugi hafa margar
hugsanlegar lausnir til að taka á
þessu vandamáli litið dagsins ljós.
Árið 1985 kom út nýtt hefti í teikni-
myndablaðaseríunni Dykes To
Watch Out For eftir bandarísku
listakonuna Alison Bechdel þar sem
eftirfarandi hugleiðingar voru sett-
ar fram: Til þess að kvikmynd sé
Hafa skýlt sér á bak við Bechdel-prófið
Ófullkomið Bechdel sagði í viðtali að prófið væri langt frá því að vera fullkomið og nefndi kvikmyndina Jackie
Brown sem dæmi um góða mynd sem stæðist það ekki – prófið átti einfaldlega að vekja fólk til umhugsunar.
verðug áhorfs, þá verða að minnsta
kosti tvær titlaðar kvenpersónur að
vera í henni, þær verða að tala sín á
milli – um eitthvað annað en karl-
menn. Hugmyndin að prófinu er
reyndar komin frá vinkonu Bech-
dels sem tók hana frá Virginiu
Woolf – en Bechdel setti hana fram í
þeirri mynd sem við þekkjum hana í
dag og hlaut meðal annars Mac-
Arthur-styrkinn árið 2014 fyrir vik-
ið. Árið 2013 mælti Sænska kvik-
myndastofnunin fyrir því að þarlend
bíóhús skyldu meta kvikmyndir eft-
ir prófinu auk þess sem ýmis fram-
leiðslufyrirtæki, bæði í Evrópu og
Bandaríkjunum, hafa horft til prófs-
ins við þróun verka sinna.
Svindlað á prófinu
Virkar frekar gefið, er það
ekki? Tvær konur sem tala saman
um eitthvað annað en karla? Jú,
maður hefði haldið það. Það er samt
ótrúlegt hversu margar kvikmyndir
skítfalla á prófinu. Sem dæmi má
nefna allan Hringadróttinssögu-
þríleikinn, Avatar, Leitina að Nemo,
The Grand Budapest Hotel (hug-
leiðingar um kvenkyns persónur
Wes Andersons eru reyndar efni í
heila opnugrein) og svona mætti
lengi telja áfram. Prófinu var ætlað
að varpa ljósi á hversu ógeðslega
ófrumleg og einhæf persónusköpun
kvenkyns sögupersóna er oft og tíð-
um og sem betur fer hefur hlutfall
kvikmynda sem standast prófið auk-
ist til muna síðustu ár. Hins vegar,
þá er það að standast Bechdel-próf-
ið engan veginn nægjanlegt skilyrði
þess að verk geti talist meðvitað um
stöðu kynjanna. Margir handrits-
höfundar virðast þó halda að svo sé
og stæra sig af því að skrif þeirra
standist prófið. Við nánari athugun
kemur síðan oftast í ljós að kven-
kyns persónunum tveimur sem tala
saman er troðið inn í söguna til þess
eins að standast prófið.
Kvenkyns aukapersóna eitt:
„Mikið er nú gott veður úti.“
Kvenkyns aukapersóna tvö:
„Já, fullkomið veður fyrir Salem
Slim Lights og legslímuflakk.“
Áður en þú veist af er höfund-
urinn kominn út á næsta bar eða
næstu umboðsskrifstofu að halda
því fram að hann sé meðvitaður, eða
„woke“ eins og gjarnan er sagt á er-
lendri tungu, þar sem nýjustu skrif
hans standast Bechdel-prófið. Þetta
Harður heimur Úr kvikmyndinni Mad Max: Fury Road sem er ein þeirra sem stenst Bechdel-prófið.
Ljósmynd/Wikipedia
Áhrifakona Bandaríska listakonan
Alison Bechdel, sú sem Bechdel-
prófið góðkuna er kennt við.
62 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 10. MAÍ 2018
Með hækkandi sól er yfirskrift tón-
leika sem haldnir verða á laugardag,
12. maí, kl. 16 í Lindakirkju til
styrktar Kvennaathvarfinu. Mann-
úðarsjóður Oddfellowstúkunnar
Hallveigar stendur fyrir tónleik-
unum og fram á þeim koma söngv-
ararnir Kristinn Sigmundsson og
Þór Breiðfjörð og karlakórinn Hall-
veigarsynir. Kórstjóri er Jón Karl
Einarsson og leikarinn Örn Árnason
verður kynnir. Anna Guðný Guð-
mundsdóttir og Arnhildur Valgarðs-
dóttir leika á píanó.
„Þetta eru átta lög sem ég syng
einn og svo syng ég með kórnum,“
segir Kristinn þegar hann er spurð-
ur hvaða lög hann ætli að syngja á
tónleikunum. „Þetta eru lög sem
standa mér nærri og mér finnst fal-
leg og gaman að syngja. Það eru
fjögur íslensk: „Sjá dagar koma“ eft-
ir Sigurð Þórðarson, „Minning“ eftir
Markús Kristjánsson, „Þótt þú lang-
förull legðir“ eftir Sigvalda Kalda-
lóns og „Draumalandið“ eftir Sigfús
Einarsson. Seinnipart tónleikanna
syng ég fjögur erlend lög, það eru
„Ol’ Man River“, „Danny Boy“ og
tvö ítölsk lög, annars vegar „Danza
fanciulla gentile“ eftir Francesco
Durante og „Mattinata“ eftir
Leoncavallo,“ segir Kristinn. Þá
muni hann einnig syngja lag úr
Töfraflautunni með kórnum, „Land-
sýn“ eftir Grieg og „Bára blá“.
„Lög sem standa
mér nærri“
Smiðjuvegi 4C | 200 Kópavogur | Sími 587 2202 | hagblikk@hagblikk.is | hagblikk.is
HAGBLIKK
Álþakrennur
& niðurföll
Þakrennurnar eru frá GRÖVIK VERK í Noregi
Þær eru einfaldar í uppsetningu
HAGBLIKK
Ryðga ekki
Brotna ekki
Litir á lager:
Svart, hvítt, ólitað, rautt
silfurgrátt og dökkgrátt