Morgunblaðið - 10.05.2018, Blaðsíða 64

64 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 10. MAÍ 2018
Reyktur lax
- Láttu það eftir þér
Söluaðilar:10-11,Hagkaup,Kostur,Icelandverslanir,Kvosin,Melabúðin,
Nettó, Samkaup, Pure Food Hall flugstöðinni Keflavík, Sunnubúðin.
VIÐTAL
Helgi Snær Sigurðsson
helgisnaer@mbl.is
Ýmissa kvikinda líki/Íslensk grafík
nefnist myndlistarsýning sem opnuð
verður á morgun kl. 17 í Listasafni
Íslands og eins og titillinn ber með
sér er hún helguð grafíkverkum.
Sýningin var upphaflega skipulögð
af og sett upp í Alþjóðlegu prent-
miðstöðinni í New York (IPCNY) í
fyrravor undir titlinum Other Hats:
Icelandic Printmaking en fyrir upp-
setningu í Listasafni Íslands hefur
henni verið breytt og hún þróuð
frekar.
Yfir 100 þrykk
Á sýningunni má sjá yfir 100
þrykk og fjölfeldi eftir 27 listamenn
sem eiga það sameiginlegt að vinna
jafnhliða í grafík og aðra miðla og
eru þeir margir hverjir þekktari af
annars konar listsköpun, til að
mynda tónlistarmennirnir Megas og
Björk. Elstu verkin á sýningunni
eru frá árinu 1957 en þau yngstu
verða búin til á staðnum á meðan á
sýningunni stendur. Verkin eru
unnin með margs konar grafík-
tækni, allt frá klassískum og alda-
gömlum grafíkmiðlum á borð við æt-
ingu og silkiþrykk til innsetningar
úr einþrykki og þrívíðu prenti.
Myndlistarmenn sem verk eiga á
sýningunni eru þekktari fyrir mál-
verk, þrívíð verk, innsetningar,
gjörninga, ljósmyndaverk eða víd-
eólist en hafa leitað í hina aldagömlu
grafíklist eftir útkomu sem ekki er
hægt að fá í öðrum greinum mynd-
listarinnar og þeirri spurningu er
varpað fram af sýningarstjórum,
Ingibjörgu Jóhannsdóttur og Pari
Stave, af hverju listamennirnir hafi
kosið að nota grafíkina sem miðil til
sköpunar og á þann hátt sem þeir
gera.
Þó sýnendur séu langflestir ís-
lenskir má einnig sjá verk eftir
þekkta erlenda listamenn sem kalla
mætti Íslandsvini þar sem þeir hafa
unnið verk í tengslum við heimsókn-
ir sínar hingað til lands og tengst
landinu sterkum böndum, eins og
segir í tilkynningu, en þeir eru
bandaríski skúlptúristinn Richard
Serra, danski listamaðurinn Per
Kirkeby og hin bandaríska Roni
Horn sem hefur unnið verk sín í
ýmsa miðla, t.d. ljósmyndun.
Þrír listamenn munu vinna verk
sérstaklega fyrir þessa sýningu,
Hrafnkell Sigurðsson býr til tíma-
bundið verk og Leifur Ýmir Eyjólfs-
son og Sigurður Atli Sigurðsson
verða með innsetningu í formi verk-
stæðis þar sem grafíkverk verða
framleidd af kappi. Óvæntir gestir
munu heimsækja Leif og Sigurð á
sýningartímabilinu og vinna verk í
samvinnu við þá.
Heillaðist af málverkum
Ásgríms og Þórarins
Ingibjörg Jóhannsdóttir stundaði
nám við School of Visual Arts og
Pratt Institute í New York á ár-
unum 1992 til 1994, hafði áður lokið
námi við grafíkdeild Myndlistar- og
handíðaskóla Íslands og hefur unnið
með listamönnum sem prentmeist-
ari, þ.e. unnið með þeim og aðstoðað
þá við gerð grafíkverka bæði í New
York og hér á landi.
Pari Stave er bandarískur sýning-
arstjóri og listfræðingur sem hefur
á síðustu árum stýrt mörgum sýn-
ingum sem tengjast ljósmyndun,
grafík og skandinavískri myndlist.
Hún hefur unnið mikið með íslensk-
um listamönnum, bæði hér á landi
og í Bandaríkjunum og þá m.a. í
Scandinavia House í New York.
Hún hefur gegnt ýmsum
stjórnunarstöðum innan safna-
heimsins og starfar nú við sam-
tímalistadeild Metropolitan-safnsins
í New York þar sem hún hefur m.a.
staðið fyrir sýningum íslenskra
listamanna og stofnað til markvissr-
ar söfnunar á íslenskri listasögu inn-
an bókasafns safnsins.
Blaðamaður hitti þær Ingibjörgu
og Stave í Listasafni Íslands í vik-
unni og spurði Stave fyrst að því
hvernig stæði á þessum mikla áhuga
hennar á íslenskri myndlist og hve-
nær hann hefði kviknað.
„Ég var að vinna að sýningu um
skandinavískan módernisma árið
2012 fyrir Scandinavia House í New
York og fékk þá lánuð nokkur mál-
verk frá Listasafni Íslands, eftir Ás-
grím Jónsson og Þórarin Þorláksson
og ég varð hugfangin af þeim,“ svar-
ar Stave. Hún hafi í kjölfarið haldið
til Íslands að kynna sér betur ís-
lenska myndlist og þar sem hún hafi
verið sýningarstjóri Scandinavia
House á þeim tíma hafi hún sett upp
sýningar á íslenskri myndlist í fram-
haldi af þeirri heimsókn.
Hið grófa og hið fínlega
Stave segir áhugavert við íslenska
myndlist og aðrar listgreinar hér á
landi hversu mikið sé um að vera og
þá m.a. í tónlist og bókmenntum.
Hún segist alltaf hafa haft sér-
stakan áhuga á grafík og öðrum list-
miðlum sem fela í sér eða bjóða upp
á fjölföldun, m.a. ljósmyndun, og
ákveðið að kynna sér grafíkina bet-
ur. Þannig hafi þessi sýning komið
til.
Að því sögðu gengur Stave að röð
heillandi ætinga eftir Guðjón Ket-
ilsson þar sem myndlist og bók-
menntir renna saman. Guðjón ritaði
með afar fíngerðum hætti texta úr
Völuspá. Í fjarlægð líta verkin út
eins og flókið mynstur, jafnvel nátt-
úrulegt en þegar betur er rýnt kem-
ur textinn í ljós. Í seinasta verkinu
hefur Guðjón þrykkt öll hin verkin
saman svo úr verður þrykk sem lík-
ist stjörnubjörtum himni. Og þar
eru komin ragnarök, nema hvað.
„Sjáðu hvað hann er mikill meistari,
hann gerir engin mistök,“ segir
Stave, greinilega hugfangin.
Og verkin eru fleiri sem heilla á
sýningunni, m.a. stórt og grófgert
verk eftir bandaríska myndlistar-
manninn Richard Serra, „Hrepp-
hólar VI“, úr myndröðinni Áfangar,
Icelandic Series, frá árinu 1991.
Verkið er æting unnin með einstakri
tækni. Prentflöturinn, þ.e. papp-
írinn, var byggður upp með undir-
liggjandi pappír, lag fyrir lag, svo
hann gæti tekið við miklu magni
olíulitar en ætingin fór óvenjudjúpt í
málmplötuna. Útkoman minnir á
basalt enda titill verksins vísun í
þekktar basaltmyndir í Hrepp-
hólum. Serra vann að staðbundnum
skúlptúr sínum í Viðey á árunum
1988 til 1989 og gerði þá einnig
fjölda prentverka og teikninga, inn-
blásinn af íslensku landslagi.
Einföld verk og marglaga
Verk Serra eru fleiri á sýning-
unni, koparætingar sem hann vann
þegar hann var í Viðey og eru þær
bornar saman við sinkætingar
danska listamannsins Per Kirkeby
sem einnig voru unnar úti í nátt-
úrunni, teikningar sem Kirkeby risti
í plöturnar á staðnum. Ingibjörg
segir þetta í raun mjög einfalda að-
ferð, að teikna með grafíknálinni í
plöturnar úti í náttúrunni og að hið
gagnstæða megi sjá í tæknilega
flóknari verkum á sýningunni, t.d.
verkum Helga Þorgils sem eru
marglitar og marglaga ætingar. Á
sýningunni megi sjá mikla breidd,
ólíkar leiðir og verkin tali með mjög
ólíkum hætti til sýningargesta.
En hvers vegna varð þessu nálg-
un fyrir valinu, að sýna verk lista-
manna sem þekktari eru fyrir ann-
ars konar listsköpun? Stave segir að
hinir miklu meistarar grafíklist-
arinnar, listamenn á borð við
Munch, Picasso, Rembrandt og
Goya, hafi unnið í grafík samhliða
því að mála en engu að síður standi
grafíkverkin sem sjálfstæð verk.
Þær Ingibjörg hafi viljað sýna graf-
ík sem sjálfstæða listsköpun lista-
manna sem komi víðar við, verk sem
standi óháð listaverkum sem unnin
séu í aðra miðla. „Við erum með
verk eftir tónskáld, ljóðskáld og rit-
höfunda, t.d. Hallgrím Helgason og
litla, fallega bók eftir Björk sem er
þjóðargersemi,“ segir Stave og sýn-
ir blaðamanni bók Bjarkar, „Um
Úmat“, sem hefur að geyma fallegt
ævintýri. „Sagan segir að Björk hafi
gefið bókina út til að skrapa saman
fyrir húsaleigu þegar hún var 19 ára
gömul. Á þessum tíma umgekkst
hún listamannahópinn Medúsu en út
frá honum spratt síðar hljómsveitin
KUKL sem Björk var meðlimur í,“
segir í sýningartexta um þetta off-
setprentaða bókverk sem prentað
var í 100 eintökum árið 1984.
„Hún hefur alltaf verið úrræða-
góð,“ segir Ingibjörg um Björk og
að tónlistarkonan hafi bersýnilega
notið góðs af samstarfi við ólíka
listamenn á ferli sínum. Stave bætir
við að öll verkin á sýningunni hafi
listamennirnir unnið í samstarfi við
aðra. „Þetta er mikið samstarfs-
ferli,“ segir hún um grafíklistina.
Gamlar og nýjar aðferðir
Ingibjörg segir ástæðuna fyrir því
að farin var þessi leið, að sýna graf-
íkverk listamanna sem eru þekktari
af öðru, einnig þá að velta fyrir sér
af hverju listamennirnir hafi kosið
þessa aðferð. „Hvers vegna ákváðu
þeir að gera grafíkverk og hvers
vegna völdu þeir þessa tilteknu að-
ferð innan grafíklistarinnar? Svörin
við þessum spurningum eru mis-
munandi, eftir því hver á í hlut og
hver aðferð hefur sína sérstöku eig-
inleika,“ segir hún og bendir á silki-
þrykk eftir Birgi Andrésson heitinn
sem nýtti sér þann eiginleika að
geta þrykkt verk með einföldum
hætti í ólíkum litum.
Ingibjörg segir einnig áhugavert
að sjá hvernig hægt sé að blanda
saman ólíkum aðferðum grafík- og
myndlistar og þá m.a. fornum og
nýjum. Hún bendir því til dæmis á
verk eftir Söru Riel, „Barabarrtré“,
sem í fyrstu lítur út fyrir að vera
málverk af barrtré en annað kemur
í ljós. Sara yfirfærði stafrænar ljós-
myndir af teikningum og málverk-
um á striga, málaði líka beint á flöt-
inn og bætti við litarefni með berum
höndum. Barrtréð býr fyrir vikið yf-
ir mikilli og töfrandi dýpt, líkt og
fleiri á sýningunni.
Að lokum má geta þess að Stave
verður þriðji gestur ársins í fyrir-
lestraröðinni Umræðuþræðir í
Listasafni Reykjavíkur í Hafnarhúsi
í kvöld kl. 20 og mun hún fjalla um
stöðu samtímalistar innan sögulegra
listasafna og sýningarstefnu The
Met Breuer, deildarinnar sem hún
starfar í innan Metropolitan-safns-
ins í New York.
Hvers vegna grafík?
 Grafíkverk eftir 27 listamenn úr ólíkum listgreinum má sjá á sýningunni Ýmissa kvikinda líki/ Ís-
lensk grafík, í Listasafni Íslands  Tónskáld, rithöfundar, ljóðskáld og skúlptúristar meðal sýnenda
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Fjölbreytt Ingibjörg Jóhannsdóttir og Pari Stave í sýningarsal þar sem sjá má afar fjölbreytileg grafíkverk.
Samferðamenn Æting eftir Helga
Þorgils Friðjónsson frá árinu 1986.
Eftirtaldir listamenn eiga
grafíkverk á sýningunni:
 Arnar Herbertsson
 Birgir Andrésson
 Björk Guðmundsdóttir
 Dieter Roth
 Eygló Harðardóttir
 Georg Guðni
 Guðjón Ketilsson
 Hallgrímur Helgason
 Helgi Þorgils Friðjónsson
 Hrafnhildur Arnardóttir /
Shoplifter
 Hrafnkell Sigurðsson
 Katrín Sigurðardóttir
 Kristján Daviðsson
 Leifur Ýmir Eyjólfsson
 Magnús Þór Jónsson (Megas)
 Per Kirkeby
 Richard Serra
 Roni Horn
 Sara Riel
 Rúna Þorkelsdóttir
 Rúrí
 Sigurður Árni Sigurðsson
 Sigurður Atli Sigurðsson
 Sigurður Guðmundsson
 Sólveig Aðalsteinsdóttir
 Þóra Sigurðardóttir
 Valgerður Guðlaugsdóttir
Listamenn úr
ólíkum áttum
SÝNENDUR