Morgunblaðið - 10.05.2018, Blaðsíða 43

UMRÆÐAN 43
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 10. MAÍ 2018
Árið 2002 birtist
grein í Morgunblaðinu
varðandi málefni Mos-
fellsbæjar með fyrir-
skriftinni „Er ekki
kominn tími til að
skipta?“ Sá sem ritaði
þá grein kvartaði
ómælt yfir lélegum
rekstri Mosfellsbæjar.
Í greininni segir m.a.:
„Ekki þarf að fjöl-
yrða um frammistöðu
vinstri meirihlutans í fjármálum
bæjarins. Þar hlýtur að vera um al-
gjöra falleinkunn að ræða. Fyrir
tveimur kjörtímabilum, þegar
vinstri meirihlutinn tók við, voru
heildarskuldir bæjarins 87 þús. kr.
á hvern bæjarbúa. Nú átta árum
síðar er þessi tala orðin um 434
þús. kr. og hefur Mosfellsbær færst
frá því að vera í hópi minnst skuld-
settu bæjarfélaga landsins í að vera
í hópi þeirra mest skuldsettu. Vafa-
samur heiður það.“ (Morgunblaðið
26. janúar 2002. Höfundur: Har-
aldur Sverrisson, núverandi bæjar-
stjóri í Mosfellsbæ og oddviti Sjálf-
stæðisflokksins).
Skuldir Mosfellsbæjar í dag, sé
miðað við gögn frá Samtökum ís-
lenskra sveitarfélaga fyrir árið
2016, nema um 1,2 milljónir króna
á hvern bæjarbúa og er í því sam-
hengi 26. skuldsettasta sveitarfélag
á Íslandi þar sem 65% sveitarfé-
laga landsins standa sig betur.
Vafasamur heiður það.
Fjármál Mosfellsbæjar
Mosfellingar hafa nú treyst
greinarhöfundi þessum, ásamt fé-
lögum hans í Sjálfstæðisflokknum,
að fara með fjármálin, velferð
þeirra og barna í ein fjögur kjör-
tímabil eða í heil 16 ár. Ef kann-
aðar eru tölur frá árinu 2016 um
skuldastöðu A-hluta bæjarins kem-
ur í ljós að bærinn er í þrettánda
sæti sem skuldsettasta sveitarfélag
á Íslandi, sé miðað við skuldir sem
hlutfall af tekjum, og yfir 82% af
sveitarfélögum á landinu öllu
standa sig betur hvað þetta varðar
en Mosfellsbær.
Lántakan ekki
öll í fjárfestingu
Samkvæmt ársreikningi fyrir
rekstrarárið 2017 má sjá að vaxta-
gjöld hafa lækkað en ef litið er
nánar á sjóðstreymið má greina að
endurfjármögnun, helst fyrir kosn-
ingar frá 2010, er hagað á þá leið
að ný lán eru nýtt til að greiða
skammtímaskuldir niður ásamt því
að samið sé um að vaxtagjaldagi
falli ekki á árinu fyrir kosningar.
Það sýnir betri rekstrarniðurstöðu
fyrir árið 2017 en efni standa til.
Hér er um hreinar fegrunar-
aðgerðir að ræða. Árið 2018, sbr.
fjárhagsáætlun bæjarins, eru vextir
áætlaðir um 700 milljónum.
Skuldir utan útreiknings
skuldahlutfalls
Sjálfstæðisflokkurinn tilkynnti
með stolti að þeim hafi tekist að
lækka skuldahlutfall bæjarins en
raunin er þessi. Til viðbótar við
skuldir bæjarins hafa fallið rúmur
milljarður króna vegna uppgjörs
við A deild Brú lífeyrissjóð starfs-
manna sveitarfélaga. Jón Gunnars-
son, nú þingmaður Sjálfstæðis-
flokksins og fráfarandi sveitar-
stjórnarráðherra, kom í gegn
breytingu árið 2017 á reglugerð nr.
502/2012 þar sem þessi skuld fellur
ekki undir skuldaviðmið sveitarfé-
laga en er engu að síð-
ur skuld. Skuldir sem
hlutfall af tekjum
Mosfellsbæjar eru því
í raun hærri en í veðri
er látið vaka. Dulinn
vandi þar.
Veltufjárhlutfall
Mosfellsbæjar
það allra versta
á Íslandi
Mosfellsbæ ber að
borga í vexti árlega
sem nemur hærri fjár-
hæð en öllum fasteignagjöldum
bæjarins. Við þetta má bæta að
veltufjárhlutfall A-hluta bæjarins
hefur frá árinu 2010, þ.e. frá því
þegar núverandi bæjarstjóri tók við
eftir kosningar það ár, ávallt legið
langt undir 1,00 og hefur verið 0,55
að meðaltali þessi ár. Þetta hlutfall
eitt og sér mælir hvort að í baukn-
um í eldhúsi bæjarstjórans sé
nægjanlegt fé til að borga bráðustu
skuldbindingar bæjarins. Í upplýs-
ingariti Samtaka íslenskra sveitar-
félaga segir um þetta hlutfall:
„Veltufjárhlutfallið er eitt af því
sem þörf er að hafa glögga gát á
við fjármálastjórn sveitarfélaga. Ef
veltufjárhlutfallið er langt undir 1,0
þá þýðir það að lausafjárstaðan er
þröng og líkur á að erfiðlega gangi
að greiða alla reikninga á til-
skildum tíma. Verði dráttur á
greiðslu reikninga þá hefur það í
för með sér að dráttarvextir fara
að telja. Það þýðir aukinn vaxta-
kostnað og óþarfa útgjöld.“
Þetta er ekkert flókið í eðli sínu.
Þetta segir bara að bærinn, allt frá
árinu 2010 og jafnvel lengra aftur,
hefur hreinlega átt erfitt með að ná
endum saman frá mánuði til mán-
aðar. Það er ekki hægt að bera fyr-
ir sig framkvæmdagleði enda má
sjá að endurfjármögnunin síðustu
ár hefur ekki öll farið í fjárfestingu
eins og í götur og viðhald eigna,
síður en svo. Í hvað fer þetta þá?
Jú, í dráttarvexti og ýmsa fjöl-
breytta óráðsíu. Það er alveg ljóst
að fjármunir sem falla til vegna
dráttavaxta nýtast íbúum bæjarins
ekki.
Við búum í blómlegum bæ og
fegurðina er víða að finna í Mos-
fellsbæ en óneitanlega vekur það
óhug þegar rekstur bæjarins er í
órækt. Þar ægir saman óreiðu og
illa ígrunduðum ákvörðunum sem
blasa við í afar slæmum niður-
stöðum sem reynt er eftir fremsta
megni að draga fjöður yfir. Það er
blekking ein og prinsinn gengur
nakinn um bæinn og brosir breitt.
Það er ekkert ofan á brauð fyrir
börnin okkar til lengri framtíðar,
skólana og fyrir þá sem vilja
stunda íþróttir.
Er það ekki einmitt þetta og svo
margt annað sem skýrir að út-
svarið í Mosfellsbæ var allt kjör-
tímabilið í hámarki nema rétt fyrir
kosningar?
Er ekki kominn tími til að
skipta?
Óstjórn í fjármálum
Mosfellsbæjar
Eftir Þórunni
Magneu Jónsdóttur
» Við búum í blóm-
legum bæ og
fegurðina er víða að
finna í Mosfellsbæ en
óneitanlega vekur það
óhug þegar rekstur
bæjarins er í órækt.
Þórunn Magnea
Jónsdóttir
Höfundur er viðskiptafræðingur og
skipar 4. sæti á lista Miðflokksins í
Mosfellsbæ.
Ekki er deilt um
mikilvægi umhverfis-
mats framkvæmda í
okkar lýðræðisþjóð-
félagi. Skrifræði og
ósamvirkni stofnana
hins opinbera sem
koma þurfa að ákvörð-
unum eru þó þyrnir í
augum. Sú staðreynd
að ferli umhverfismats
og skipulagsákvarðana
skuli vera aðskilið hér á landi leiðir
oft á tíðum til óþarfs tvíverknaðar.
Miklar tafir eru á afgreiðslu mála og
málshraði fylgir ekki lögbundnum
tímafrestum hjá yfirhlöðnum stofn-
unum. Hið miðstýrða kerfi er í raun-
inni stíflað. Málahalinn hjá Úrskurð-
arnefnd umhverfis- og auðlindamála
lengist stöðugt. Á öllum stigum hins
flókna ferlis umhverfismatsins í dag
er unnt að kæra stjórnvaldsákvarð-
anir og úrskurði. Og því miður er
alltof algengt að kærur séu settar
fram þegar komið er að veitingu
framkvæmdaleyfa.
Guðmundur Ingi Guðbrandsson,
umhverfis- og auðlindaráðherra,
segir í Morgunblaðinu 5.5. 2018 að
mikilvægt sé að „finna leiðir til að
auka þátttöku snemma í ferli
ákvarðanatöku til að byggja undir
aukna sátt um áætlanir og fram-
kvæmdir, og fækka deilumálum, þar
með talið kærum“. Hann vill einnig
skoða það að umhverfisverndar-
samtök verði þátttakendur í opin-
berum starfshópum og lögbundnum
nefndum. Þetta er auðvitað gott og
blessað, enda mótast umhverfisáhrif
framkvæmda að verulegu leyti á
fyrstu stigum undirbúnings.
Áhrifum fylgi ábyrgð
Meginregla í góðum stjórnar-
háttum er að auknum áhrifum og
þátttöku í ákvörðunum fylgi meiri
ábyrgð. Sé vikið frá henni blasir sú
hætta við að ýtt sé enn frekar undir
þá tilhneigingu að umhverfissamtök
víki sér undan þátttöku á fyrstu stig-
um undirbúnings til þess að geta
komið fram með kærur og stöðv-
unarkröfur þegar brýn
innviða- og samfélags-
verkefni eru komin á
framkvæmdastig. Á Ís-
landi er málum þannig
háttað að ríkið ber
kostnað af málarekstri
í umhverfismálum en
framkvæmdaaðilar af
töfum og stöðvunum.
Engin áhersla virðist
þó lögð á að almenn-
ingur sé upplýstur um
þann kostnað.
Brýnar umbætur á
stórhættulegum Þingvallavegi hafa
nýverið verið stöðvaðar með kæru
sem virðist tilhæfulítil og byggist á
atriðum sem auðvelt hefði verið að
rökstyðja framar í ferlinu ef eftir því
hefði verið kallað eða þá að gerð er
grein fyrir þeim í umhverfisskýrslu
um verkefnið, sem finna má á vef
Vegagerðarinnar. Framkvæmdir við
rennslisvirkjun hafa nýlega verið
stöðvaðar með kæru upp á tíu liði
sem um hafði verið fjallað á full-
nægjandi hátt í umhverfismati . Að-
eins einn af kæruliðunum gæti verið
álitamál. Í Hafnarfirði hefur línu-
tilfærsla verið stöðvuð með kæru
þar sem kostnaðaráhrif gætu hlaup-
ið á 6 milljörðum úr vasa skattgreið-
enda. Ekki nema von að Jón Gunn-
arsson, varaformaður Umhverfis- og
samgöngunefndar Alþingis, fórni
höndum og segi: „Hér hefur ekkert
verið hægt að gera í nokkur ár
vegna endalausra kæruleiða.“
Virkari þátttaka
Verkfræðingafélag Íslands hefur í
umsögn um fyrirliggjandi frumvarp
lagt til við Alþingi að aðild umhverf-
isverndar- og útivistarsamtaka að
kærumálum verði bundin því skil-
yrði að þau hafi látið sig viðkomandi
mál varða á fyrstu stigum. Tekið
verði upp hóflegt kærugjald þegar
stjórnvaldsákvarðanir eru kærðar
og kærendum gert að leggja fram
hóflegt tryggingargjald vegna
stöðvunarkröfu á framkvæmdir.
Málskostnaðargjald verði lagt á
vegna tilefnislausra kæra. Loks
verði heimildir til flýtimeðferðar
mála sem kærð eru auknar í til-
fellum þar sem brýnir hagsmunir
kærenda jafnt sem kærða eru taldir
liggja undir. Með innleiðingu ofan-
greindra breytinga telur VFí að ná-
ist fram virkari þátttaka framarlega
í ferli mats á umhverfisáhrifum
framkvæmda, aukin ábyrgð í undir-
búningi stórra og umdeildra verk-
efna og vandaðri málatilbúnaður í
kærumálum. Á öðrum sviðum
stjórnkerfisins er hliðstæð gjaldtaka
þekkt og viðurkennd. Rétt er að
taka fram að tillögur VFÍ rúmast vel
innan þess ramma sem Árósa-
samkomulagið og Evrópureglur
setja.
Leið fundin fyrir
umhverfisráðherra
Eftir Pál
Gíslason » Því miður er alltof
algengt að kærur
séu settar fram þegar
komið er að veitingu
framkvæmdaleyfa.
Páll Gíslason
Höfundur er formaður Verkfræðinga-
félags Íslands.
pg@pg.i
Myndin er ekki af tilboðsdemanti
Carat
Color
Clarity
Cut
Polish
Symmetry
Certificate
0.70
G
VS2
Very good
Good
Very good
Shape Roundbrilliant
GIA
Tilboð á lausum steini:
350.000 kr.*
*Tilboðið gildir í tvær vikur
Laugavegur 61 I Kringlan I Smáralind I sími 552 4910
demantar@jonogoskar.is I www.jonogoskar.is
SÉRFRÆÐINGAR
Í DEMÖNTUM
Við útvegum allar stærðir og mismunandi slípanir demanta í mörgum gæðaflokkum, veitum ráðgjöf og gefum tilboð í sérsmíði.
Atvinnublað
alla laugardaga
mbl.is
Allt um sjávarútveg