Skírnir - 01.04.2010, Side 121

KRISTÍN LOFTSDÓTTIR
Leifar nýlendutímans
og kynþáttahyggju
Ljóð Davíðs Stefánssonar, Tómasar Guðmundssonar
og deilur um skopmynd Sigmunds
Inngangur
Á síðustu árum hafa málefni málfrelsis og fordóma verið ofarlega
á baugi í íslenskri samfélagsumræðu. Birting Jyllandsposten í Dan-
mörku á teikningum af Múhameð spámanni leiddi til vangaveltna
um virðingu og umburðarlyndi í fjölmenningarlegu samfélagi (sjá
t.d. Jespersen og Pittelkow 2007).1 Svipaðar spurningar mátti heyra
í tengslum við endurútgáfu bókarinnar Negra strák arnir haustið
2007 og einnig í sambandi við túlkun skopmyndateiknarans Sig-
munds vorið 2008 á baráttu bandarísku forsetaframbjóðendanna
Hillary Clinton og Baracks Obama. Umfjöllun íslenskra fjölmiðla
um tvö síðarnefndu málin var af sumum talin einkennast um of af
pólitískri rétthugsun og ritskoðun.
Aðrir töldu að hér væri ekki um slíkt að ræða, heldur mætti
gagnrýna endurútgáfu Negrastrákanna og skopmynd Sigmunds
vegna þess að þetta efni byggðist á fordómafullum ímyndum af
fólki með dökkan litarhátt, ímyndum sem eiga sér langa sögu á
Vesturlöndum. Hugtakið félagslegt minni getur verið mikilvægt
tæki til að skilja hvernig kynþáttahyggja er endursköpuð kynslóð
fram af kynslóð. Samkvæmt Gerald Early (1998: 704) er kynþáttur
ekkert annað en minni frá nýlendutímanum og hann spyr hvað það
Skírn ir, 184. ár (vor 2010)
1 Gögnum var að hluta til safnað í tengslum við rannsóknarverkefnið „Ímyndir
Afríku á Íslandi“. Sú rannsókn var unnin með styrk frá Rannís, Rannsóknarsjóði
Háskóla Íslands og Aðstoðarmannasjóði. Nýrri gögnum var aflað með aðstoð
Guðbjartar Guðjónsdóttur, meistaranema í mannfræði.
Skírnir vor 2010 með Guðna-NOTA_Layout 1 19.4.2010 15:24 Page 121