Skírnir - 01.04.2010, Blaðsíða 140

til ljóðsins sjálfs og efnis þess. Til skamms tíma þekkti ég til dæmis
ekki sjálft kvæðið, heldur eingöngu þessar ljóð línur. Þær eru venju-
lega látnar endurspegla samsömun eða umburðarlyndi, að við erum
öll eins undir niðri. Þannig hafði ég sjálf alltaf litið á þau. Í samhengi
við ljóðið í heild sinni er þessi samsömun þó forvitnileg, því hún er
í sterku ósamræmi við þær staðalmyndir sem ljóðið felur í sér.
Ljóðið er ekki um samsömun heldur framandleika. Þótt konan sé
kunnugleg námsmeyja í París, er innsta eðli hennar hið „myrka“
afríska frumskógareðli. Ef til vill reynir höfundurinn að draga hana
fyrst upp sem nógu framandi til þess að geta að lokum sagt að undir
skinninu séum við öll eins hvað sem öðru líður.
Líkt og myndskrýtla Sigmunds fela ljóðin í sér notkun ákveð -
inna tákna sem hafa lengi einkennt og einfaldað Afríku og íbúa
hennar í hugum Evrópubúa. Munurinn á þessu tvennu er þó fólginn
í þeim rúmlega 60–70 árum sem skilja að skopmyndina og ljóðin.
Margt í ljóðunum tveimur kann að hljóma mjög undarlega í eyrum
fólks nú á tímum. Það er einmitt mikilvægt. Þau eiga að hljóma und-
arlega því þau ættu að vera hluti af heimsmynd sem stríðir gegn
viðhorfum flestra til margbreytileika. Í umræðu um bókina Negra -
strákarnir sem átti sér stað haustið 2007 kom fram í máli margra að
bókin væri hluti af menningararfi Íslendinga og vissulega má taka
undir það. Ljóðin tvö sem ég hef gert að um ræðu efni má einnig líta
á sem hluta af menningararfinum og hið sama má segja um kynþátta-
hyggju og fordómafullar staðalmyndir. Jafnframt sýnir gagnrýnis -
laus afritun slíkra ljóða og ímynda kynþáttahyggju í samtímanum
hvernig hægt er að endurskapa kyn þáttahyggju sem félagslegt minni
svo hún virðist rétt og eðlileg.
Það er mikilvægt að muna að kynþáttahyggja er ekki eitthvert
óþægilegt fyrirbæri sem snýst um viðkvæmni þeirra sem fyrir henni
urðu, heldur kynti hún undir grófu líkamlegu ofbeldi og morðum
á mörgum kynslóðum manna, og í hennar nafni voru milljónir
manna sviptar grundvallarmannréttindum sínum. Þegar við veltum
fyrir okkur ljóðum eða myndum sem byggjast á ímynd um nýlendu-
og heimsvaldatímans, þá er einnig mikilvægt að minnast slíkra
staðreynda.
140 kristín loftsdóttir skírnir
Skírnir vor 2010 með Guðna-NOTA_Layout 1 19.4.2010 15:24 Page 140