Skírnir - 01.04.2010, Blaðsíða 136

annarri færslu segir að þeir sem eru ekki ánægðir eigi bara að líta
undan og hunsa myndina (Jacob 2008), líklega vegna þess að kyn -
þáttafordómarnir eru háðir þeirra eigin sýn á hlutina. Kyn þátta -
fordómar verða því ekki háðir ímyndinni í sjálfri sér eða sögulegu
samhengi hennar, heldur vali þeirra sem horfa. Í athugasemd við
eina bloggfærslu má sjá slíka sýn endurspeglast skýrt:
Það er ótrúlegt hvað fólk er tilbúið að leggjast lágt til þess eins að sjá
eitthvað ljótt í öðrum — og það er spurning hvað fólk sér svona ljótt við
þessa teiknimynd? er þarna verið að teikna lífsstíl [svo] sem má ekki tala
um? er fólk í strápilsum eitthvað minna og ómerkilegra fólk en við hin.
(Anna 2008).
Úr orðum textahöfundar má lesa að þessi ýkta staðalmynd „mann -
ætunnar“ sé endurspeglun á raunverulegu lífi einstaklinga. Slíkar
athugasemdir eru einnig settar í samhengi við tjáningarfrelsið:
Það er nokkuð ljóst að ef fram fer sem horfir verður tjáningarfrelsið undir
í þessari endemis paranoja áráttu að ekkert megi nú gera þá stimplast það
sem kynþáttafordómar eða menn eru kallaðir rasistar! […] Hvað viljið þið
þetta svo ofboðslega heilaga fólk sem sér ekkert nema kynþáttahatur úr
öllu sem annaðhvort teiknað er eða sagt um litað fólk eða fólk sem er mús-
limar? (Hilmar 2008)
Ef við skoðum þessa umræðu í tengslum við minni og gleymsku felur
hún í sér áhugaverða sýn á kynþáttahyggju í íslensku samhengi. Hún
endurspeglar það sem margir fræðimenn hafa bent á, að þeir sem eru
skilgreindir sem hvítir hafa sögulega séð grætt á margs konar misrétti,
sjá oft ekki sinn eigin litarhátt og telja að hann sé eitthvað sem skiptir
ekki máli (Hartigan 1994: 496; Bonn ett 2001: 1). Ímyndin sjálf felur
jafnframt í sér að munað er eftir ákveðnum táknum og þau endur-
vakin, þ.e. tenging álfunnar við gullhringi, mannætupotta og strápils.
Það má líta á þessi tákn sem ákveðna „afganga“ eða „leifar“ staðal-
mynda nýlendutímans. Þau eruAfríka, og endurvakning þeirra í sam-
hengi við Obama staðsetur hann sem Afríkubúa eða „svertingja“.
Hér ber að hafa í huga að „svertingi“ hefur mjög raunverulega merk-
ingu í vestrænu samhengi sem endurspeglun ákveðinnar manngerðar.
Ekki er nauð syn lega um neikvæðar staðalmyndir að ræða, en „svert-
136 kristín loftsdóttir skírnir
Skírnir vor 2010 með Guðna-NOTA_Layout 1 19.4.2010 15:24 Page 136