Skírnir - 01.04.2015, Blaðsíða 82

Allt hefur þetta stuðlað að órofinni þróun eða samhengi. Það
samhengi verður þó ef til vill fyrst ljóst þegar horft er í baksýnis-
spegil sagnfræðinnar að mörgum öldum liðnum. Þegar rýnt er í
elstu frásagnarheimildirnar af atburðunum virðist aftur á móti
spennan, átökin, rofið eða hrunið verða meira áberandi. Þetta
verður einna helst numið í kenndum eða stemmningu sem textarnir
miðla sem benda til að sagnaritararnir hafi ekki verið ósnortnir af
reynslu og mati fólksins sem þeir fjalla um á siðbótartímanum.
Þegar upp er staðið ber líklega að líta á siðbótarskeiðið sem óvissu -
tíma þar sem öryggisleysi var útbreitt og almenningur átti erfitt með
að greina hvað var rétt og hvað rangt eða í hvaða átt bæri að horfa
eftir leiðsögn. Þegar slíkt gerist í samfélagi sem einkennist af trúar-
menningu og sú leiðsögn snýst um eilífa velferð sálarinnar er hætt
við að óvissan leiði til sálarangistar.
Líklega er það alltaf svo að þau sem lifa róttæk breytingaskeið
upplifa rofið sterkar en samhengið, þótt síðari tíma fólk eigi auð veld-
ara með að skynja samhengið en rofið þegar tilfinningarnar sem at-
burðirnir valda fjara út. Siðbótarskeiðið á Íslandi er eitt slíkt tímabil.
Líklega verður Hruntíminn 2008 annað slíkt dæmi. Við sem vorum
komin til vits og ára töldum okkur lifa endurskoðunarskeið og
mörg okkar upplifðu kenndir sem kenna má við angist. Nú aðeins
örfáum árum síðar hefur verstu öldurnar lægt og fátt bendir til að
rof hafi átt sér stað í íslensku samfélagi. Þær aldir sem liðnar eru frá
hruni siðbótartímans hafa náð að lægja mun hærri sjói.
Heimildir
Andrén, Carl-Gustaf. 1963. „Konfirmation.“ Kulturhistorisk leksikon for nordisk
middelalder fra vikingetid til reformationstid VIII, 690–696. Reykjavík: Bóka-
verslun Ísafoldar.
Arngrímur Jónsson. 1992. Fyrstu handbækur presta á Íslandi eftir siðbót: Handbók
Marteins Einarssonar 1555, Handritið Ny kgl. Saml. 138 4to, Graduale 1594: Lít-
úrgísk þróunarsaga íslenzkrar helgisiðahefðar á 16. öld. Reykjavík: Háskóli Ís-
lands, Háskólaútgáfan.
Árni Daníel Júlíusson. 2014. Jarðeignir kirkjunnar og tekjur af þeim 1000–1550.
Reykjavík: Center for Agrarian Historical Dynamics.
Bach-Nielsen, Carsten. 2012. „1500–1800.“ Kirke historie 2, 17–381. København:
Hans Reitzels forlag.
82 hjalti hugason skírnir
Skírnir vor 2015.qxp_Layout 1 16.4.2015 15:47 Page 82