Skírnir - 01.04.2016, Blaðsíða 26

um, t.d. Kana sjónvarpinu, gervihnattasjónvarpi, netinu, tölvu-
leikjum o.fl. Eru eitthvað meiri líkur til þess nú en áður að „heims-
endaspámenn“ hafi rétt fyrir sér?
Ég held að aðstæður nú séu að minnsta kosti að þrennu leyti
andstæðari íslenskunni en áður hefur verið:
1. Meira og víðtækara áreiti. Enskan í málumhverfinu er meiri
og á fleiri sviðum en nokkru sinni fyrr.
2. Yngri viðtakendur. Enskt máláreiti nær til yngri barna en
áður, bæði gegnum snjall tæki og sjónvarpsáhorf.
3. Gagnvirkni. Enskunotkun málnotenda, einkum barna og
ung linga, er mun gagnvirkari en áður — í stað þess að vera að
miklu leyti bundin við ein hliða miðl un þar sem börn og ung-
lingar eru óvirkir viðtakendur er enskan núna orðin virkt
samskiptatæki við fólk og tölvur.
Ég legg þó áherslu á að ekki er hægt að fullyrða neitt um áhrif þess-
ara samfélags- og tækni breytinga á tungumálið að svo stöddu. Til
þess skortir rann sóknir, og auk þess er trú legt að það geti tekið
nokkurn tíma fyrir hugsanleg áhrif að koma fram. Enn er því ekki
útséð um að seinni hluti áðurnefnds spádóms Rasks rætist, þ.e. að
ís lenska verði horfin af landinu öllu árið 2113.
5. Stafrænn dauði eða stafræn íslenska?
Hugtakið stafrænn tungumáladauði (e. digital language death)
hefur tals vert verið notað í umræðu um stöðu og lífvænleik tungu-
mála upp á síðkastið (sjá einkum Kornai 2013; Rehm og Uzkoreit
2012). Í viðamikilli könnun sem gerð var árið 2012 og náði til 30
evrópumála kom fram að 21 af þeim málum sem könnunin tók til
ætti á hættu stafrænan dauða — næði ekki að halda í við öra þróun
í máltækni og stafrænum samskiptum þar sem tungumálið leikur
sífellt stærra hlutverk („Að minnsta kosti 21 Evr ópumál …“ 2012).
Íslenska var meðal þeirra mála sem voru talin í hættu — og stóð
raun ar næstverst allra málanna. Því hefur einnig verið haldið fram
að a.m.k. 95% allra tungu mála í heiminum láti undan síga í staf-
rænni notkun (Kornai 2013).
26 eiríkur rögnvaldsson skírnir
Skírnir vor 2016.qxp_Layout 1 18.4.2016 12:59 Page 26