Skírnir - 01.04.2016, Blaðsíða 104

samkennd með heldur finni hann fyrir jákvæðum tilfinningum eins
og ást, hafi sig í frammi, verði félagslega virkur og vilji gera sitt til
að bæta hag hins. Þróist samlíðunin hins vegar í samlíðunarálag yfir-
taki einstaklingur neikvæðar tilfinningar annars og gerir að sínum.
Í kjölfarið geti hann fundið til kvíða, streitu, angistar og hræðslu.
Líðan af þessu tagi geti stuðlað að óheilbrigði og orðið til þess að sá
hinn sami dragi sig inn í skel sína til að forðast frekari neikvæðar til-
finningar. Þar með verði hann félagslega óvirkur og um leið ófær
um að hjálpa og styðja þann sem þess þarf með (Singer og Klimecki
2014).
Menn geta ekki að öllu leyti stjórnað hvaða tilfinningum þeir
finna fyrir í samskiptum við aðra en megna hins vegar að hafa ein-
hvern hemil á því hvernig þeir bregðast við tilfinningunum sem þeir
upplifa. Sálfræðirannsóknir hafa leitt í ljós að menn geta þjálfað
samkenndarhæfni sína þannig að fullyrða má að hún sé ekki
ómeðvituð (Singer og Bolz 2013; Singer og Klimecki 2014).
En víkjum þá að orðunum emotional contagion og mimicry.
Orðið contagion kom fram í miðensku rétt eins og compassion, og
á sér rætur í latneska orðinu contagio sem merkir ,það sem ræðst af
snertingu‘. Contagion varð vinsælt félagsfræðilegt hugtak á seinni
hluta 19. aldar þó að empírískar rannsóknir á því hæfust ekki fyrr
en um miðja síðustu öld (Marsden 1998). Emotional contagion
þýðum við sem tilfinningahrif. Þar er um að ræða ferli sem er skylt
samlíðan en er þó ekki það sama. Ferlið felst í því að einstaklingar
„smitast“ af tilfinningum annarra og hefur því líka verið talað um
,frum-samlíðan‘ (e. primitive empathy), til að mynda meðal korna-
barna sem fara að gráta af því að önnur í grenndinni gera það eða
stífna upp af því að mæðurnar sem halda á þeim gera það. Tilfinn-
ingahrif eru þó ekki bundin kornabörnum einum. Sem dæmi um til-
finningahrif meðal fullorðinna má nefna að komi menn í veislu þar
sem einskær gleði einkennir alla, gera þeir gjarna gleðina að sinni
vegna tilfinningahrifa og herma þar með eftir geðshræringum ann-
arra. Tilfinningahrif eru að því leyti ólík samlíðan að menn sem
verða fyrir þeim gera ekki greinarmun á sínum tilfinningum og
annarra (Singer og Klimecki 2014; Singer og Lamm 2009; Zahavi
2008).
104 bergljót soffía og guðrún skírnir
Skírnir vor 2016.qxp_Layout 1 18.4.2016 13:00 Page 104