Skírnir - 01.04.2016, Blaðsíða 200

Á sviði má formgera og stækka persónuna í samspili sýningar-
raddanna á hliðstæðan hátt og óperan gerir með tónlistinni. Þetta
gefur möguleika á því að persóna sé ekki rígbundin við tiltekinn
leikara. Einn leikari getur gengið inn í margar persónur. Margir leik-
arar geta leikið sömu persónu og persóna getur jafnvel myndast
utan við leikarana með hjálp hljóðs, hreyfingar, rýmis eða lýsingar.
Persónan er form.
Það er kannski ekki auðséð, en með þessari uppgötvun hreinsum
við heldur betur til í húsinu. Helsti ávinningur hennar er líklega að
gera okkur kleift að samræma frásagnartón óperunnar: Ef hún er ekki
og getur ekki verið raunsætt leikhús, hvers vegna í ósköpunum ætti þá
að líta á persónur hennar eins og karaktera í kvikmynd eða skáldsögu?
Það er beinlínis andstætt eðli formsins. Og ef við losum okkur við þá
áráttu opnast nýjar og óvæntar víðáttur, leiðir til alvöru persónu-sköp-
unar, þar sem verkið túlkar ekki persónu heldur er sú persóna.
Sjötta alhæfing: Frásögnin kemur að utan
Þessir þankar mínir um persónur verksins miðuðu ekki að því að
uppræta venjulega skiptingu leikenda í hlutverk. Þeir áttu bara að
losa aðeins um óverjandi vanaföst efnistök. Og mikið hefur óperan
mátt glíma við vanafestu þegar kemur að öðru efni, söguþræðinum.
Hann á, segja þeir, að vera skiljanlegur. Það er nokkuð merkilegt
þegar haft er í huga að það er textinn eiginlega ekki. Við skiljum ekki
hvað fólkið er að segja en eigum þó að skilja hvað það er að gera!
Þessu mætti svara sem svo að núorðið leysi textavélar vandann.
Þær birti jú þýddan texta með söngnum. Það eru vissulega viðbrögð
við vandanum en ekki lausnin. Textavélar eru kærkomið tæki til að
hjálpa okkur að ná texta eldri ópera en þær eru ekki hluti af lista-
verkinu. Sú spurning stendur óhögguð hvaða tilgang textinn hefur
ef bæta þarf einhverju við svo hann nái markmiði sínu.13
200 atli ingólfsson skírnir
13 Þótt stundum þurfi einhver stoðtæki til að skynja listaverk — til dæmis viðeig-
andi gleraugu á þrívíddarmynd — verða þau samt ekki hluti af skynmynd verks-
ins eins og textavélin er. Mér tekst ekki að losa mig við þá sannfæringu að það
sem er hluti skynmyndarinnar þurfi jafnframt að vera hluti af verkinu.
Skírnir vor 2016.qxp_Layout 1 18.4.2016 13:00 Page 200