Saga - 2008, Blaðsíða 93

á austurþýsku verslunarskrifstofunni í Reykjavík. Öryggislögregl-
an var í þessu tilfelli einungis hluti af víðtækara upplýsingakerfi
fyrir pólitískt stöðumat. Að afla upplýsinga og leggja mat á stöðu
lands er einmitt eitt af hlutverkum sendiráðs, en það sem er óvenju-
legt hér er að þessar skýrslur eru opinberar vegna þess að skjala-
safn Stasi hefur verið opnað almenningi. Venjulega gilda strangar
reglur um geymslutíma á pólitísku stöðumati sem þessu, og getur
sá tími jafnvel verið nokkrir áratugir; til dæmis eru skýrslur Sam -
bandslýðveldisins Þýskalands (Bundesrepublik Deutschland) ekki að -
gengi legar almenningi.
Annar umfangsmikill hluti skjalanna fjallar um íslenskan náms-
mann í Austur-Berlín á sjöunda áratugnum sem starfaði með Stasi
undir dulnefninu „Karlson“. Samstarfið stóð yfir í meira en eitt ár
og miðaði einkum að því að fá Íslendinga í Vestur-Berlín til liðs við
ráðuneytið. Ljóst er af kringumstæðum og gögnum sem fram hafa
komið að „Karlson“ var Guðmundur Ágústsson.14
Þriðji hluti skránna fjallar um íslenskan innflytjanda bíla frá
Þýska alþýðulýðveldinu, Ingvar Helgason. Að hans málum unnu
allt að fjórir starfsmenn Stasi og einn þeirra fór til Reykjavíkur til
þess að fá frekari upplýsingar um daglegt líf þessa íslenska við -
skipta vinar.
Í fjórða lagi má nefna skrár um aðrar minni aðgerðir sem tengj -
ast íslenska sendiherranum í Þýska alþýðulýðveldinu, heimsókn-
um íslenskra sendinefnda til Þýska alþýðulýðveldisins og heim-
sóknum sendinefnda þess til Íslands, sem og söfnun almennra
upplýsinga um Ísland.
Pólitísk staða Íslands
Sá hluti Stasi-skjalanna sem fjallar um matið á pólitískri stöðu
Íslands er einungis varðveittur fyrir níunda áratuginn. Í stuttu máli
sagt er þar aðallega fjallað um efnahagserfiðleika á Íslandi og um
meinta togstreitu í utanríkismálum, sem birtist þá í „fyrirmælum“
frá NATO annars vegar og viðskiptahagsmunum Íslands í Austur-
Evrópu hins vegar.
Skoðun skýrsluhöfundar er sú að á níunda áratugnum ríki á Ís -
landi „varanlegur óstöðugleiki“ og að „þjóðfélagsleg staða verka-
á sumarskóm í desember 93
14 Sjá: Þór Whitehead, „Smáríki og heimsbyltingin“, bls. 77.
Saga haust 2008 nota:Saga haust 2004 - NOTA 25.11.2008 15:38 Page 93