Saga - 2008, Blaðsíða 241

vegs manna um að sambandið kostaði rannsóknir sérfræðings við Laga -
stofnun Háskólans á „reglum um fiskveiðistjórn og réttarstöðu þátttakenda
í stjórnkerfum fiskveiða“ (bls. 5). Þessi forsenda bókarskrifanna er ekki eins
sjálfsögð. Í formála er þess enda getið að fram hafi komið „gagnrýnisradd-
ir um slíkt fyrirkomulag“ og höfundurinn hafi sætt „ýmsum persónulegum
ákúrum“ þótt fræðileg skrif hans hafi ekki verið dregin í efa (bls. 3).
Vissulega vekja tengsl LÍÚ og HÍ spurningar, jafnvel tortryggni. Varð
kannski til einhvers konar Lagastofnun íslenskra útvegsmanna? Auðvitað
hafa spurningar um samband verktaka og verkkaupa við bókarskrif áður
vaknað og auk þess er vel þekkt í háskólum landsins að fyrirtæki og stofn-
anir kosti stöður. Álitamál af þessu tagi munu alltaf koma upp. Vonin
hlýtur að vera sú að sífellt fleiri verktakar geti styrkt stöðu sína gagnvart
verkkaupa, sem vill ráða of miklu um verkið, með því að segja að þannig
vinnubrögð þekkist vart lengur.
Dómur um hvert verk fyrir sig hlýtur einnig að byggjast á því sjálfu og
Helgi Áss Grétarsson verður ekki sakaður um að vera málpípa LÍÚ. Réttar -
sögurannsókn hans er vel unnin en hitt er annað mál að vilji menn semja
heildstæða úttekt á kostum og göllum kvótakerfisins dugar ekki að beita
aðeins hinu hefðbundna sjónarhorni réttarsögunnar, þar sem mest áhersla
er lögð á setningu laga, túlkun þeirra og framkvæmd. Rannsókn á kvóta-
kerfinu er allt eins verkefni mannfræðinga, félagsfræðinga, stjórnmálafræð -
inga, sagnfræðinga og sjávarlíffræðinga. Helgi Áss ýjar einmitt að þessu og
viðurkennir „að reynslan á Íslandi undanfarna tvo áratugi af stjórn fisk-
veiða hafi verið sú að skipting tekna og eigna í samfélaginu í heild og í
fámennum sjávarbyggðum hafi orðið að pólitísku bitbeini“ (bls. 27).
Ritið skiptist í átta meginkafla, þar með talið inngang og tvo lokakafla
sem eru „hugleiðingar“ eða niðurstöður. Á eftir innganginum er í 2. kafla
fjallað á greinargóðan hátt um helstu hugtök sem máli skipta við stjórn fisk-
veiða. Í 3. og 4. kafla eru raktar fiskveiðireglur allt frá landnámi til ársins
1976. Mjög gott er að fá hér á einum stað yfirlit af þessu tagi. Skynsamlegt
er að hafa hér einnig samantekt um landhelgismál, þótt stutt sé, en því mið -
ur er hér endurtekinn einn lífseigasti misskilningurinn í þeirri sögu, þ.e. að
samningur Bretlands og Danmerkur frá 1901 um þriggja mílna landhelgi
við Ísland hafi gilt til 50 ára (bls. 42). Engin tímamörk voru í þeim samn-
ingi.
Í 5. kafla er fjallað um stjórn fiskveiða á Íslandi frá 1976, þegar Ísland
vann lokasigur í baráttu við erlend ríki um yfirráð yfir fiskimiðunum
umhverfis landið, til 1983. Við lok þess tímabils mátti öllum vera ljóst að
þótt útlendingarnir væru nær alveg horfnir á braut höfðu þær reglur og
hömlur sem stjórnvöld höfðu sett á veiðarnar hvorki dugað til að byggja
upp fiskstofna við landið né til að stöðva offjárfestingu í sjávarútvegi. Um
þetta fjallar Helgi Áss á sannfærandi hátt þannig að vart verður um deilt
(sjá t.d. umfjöllun hans um skrapdagakerfið á bls. 100–101 og samantekt
um „gullgrafarastemningu“ og íslenska „drauminn“ á bls. 113).
ritdómar 241
Saga haust 2008 nota:Saga haust 2004 - NOTA 25.11.2008 15:38 Page 241