Saga - 2008, Blaðsíða 162

Þetta merkir ekki að við eigum ekki að taka mark á þjóðernis-
hyggju sem rökum fyrir mannlegum gerðum. Við getum harmað
tilvist hennar og hugsað að betra væri ef allir vildu tilheyra einni og
sömu þjóðinni. En þá getum við alveg eins eytt tíma okkar í að
harma að ungt fólk skuli ekki ævinlega vilja giftast þeim sem for-
eldrarnir telja besta maka handa börnum sínum. Það væri óneitan-
lega miklu einfaldara, sparaði mörg tár og skapaði líklega síst verri
hjónabönd að jafnaði.
Ekki er aðeins að tilfinningar hafi sinn rétt; endanlega er það
eina sem skiptir fólk máli eitthvað sem við getum kallað tilfinning-
ar á íslensku, allt frá skynjunum á frumþörfum eins og hungri og
kulda til tilfinningar um niðurlægingu ef við höfum ekki efni á að
eiga eins fínan bíl og nágranni okkar. Það á við um allt sem við
öflum og allt sem við kaupum að við öflum þess og kaupum það til
að þjóna einhverjum tilfinningum.
Í umræðu um sögu og samfélagsmál hættir okkur mikið til þess
að taka aðeins mark á tilfinningum sem eru viðurkenndar í okkar
samfélagi hér og nú. Í samfélagi kapítalismans er tilhneiging til að
vaða yfir annars konar samfélög með reiknivélar og reikna út hvað
hefði verið hagkvæmast fyrir fólk að gera þar og þá. Við tökum
mark á tilfinningum eins og hungri, kulda og ágirnd og umreikn-
um öll önnur keppikefli mannsins í einingar sem svala þeim.
Kynþáttaaðskilnaður Suður-Afríku var til dæmis stundum réttlætt-
ur með því að hvergi í Afríku byggi svart fólk við betri kjör en þar.
Þá var ekki metin inn í lífskjaravísitöluna niðurlægingin af því að
vera svipt mannréttindum í landi þar sem annað fólk naut slíkra
réttinda. Hannes Hólmsteinn Gissurarson hefur velt því upp hvað
ætti að gerast ef Bandaríkjastjórn ákvæði að bæta frumbyggjum
það upp að land þeirra var tekið frá þeim fyrir nokkrum öldum:
Hversu háar skaðabætur á stjórnin að greiða þeim? Væntan -
lega ættu þær að miða að því, að þeir byggju við sömu lífskjör
og þeir hefðu búið við, hefðu hvítir menn ekki numið landið.
Það merkir að öllum líkindum, að taka ætti af þeim fé, því að
þeir búa nú vafalaust við betri lífskjör en þeir hefðu gert, hefðu
hvítir menn ekki komið til Vesturheims!33
Rökleysan í þessum ummælum felst í því að höfundur setur sig
ekki inn í tilfinningalíf þess fólks sem býr nú afskipt á „vernd-
gunnar karlsson162
33 Hannes Hólmsteinn Gissurarson, Stjórnmálaheimspeki (Reykjavík 1999), bls.
217.
Saga haust 2008 nota:Saga haust 2004 - NOTA 25.11.2008 15:38 Page 162