Saga - 2006, Qupperneq 77

hafði verið á breska þinginu árið 1834 í stjórnartíð Frjálslynda
flokksins og átti að uppræta fátækt og halda fjölda fátæklinga (sem
annars myndu stunda betl) í skefjum með því að senda þá í þurfa-
mannahús. Sú vist var hugsuð sem ógnun við þurfamenn og þar
með fyrirbyggjandi aðgerð. Þessa stefnu höfðu íhaldsmenn gagn-
rýnt og Blackwell var einn þeirra. Hann gerði það hins vegar með
því að vísa í ákvæði Grágásar í anda þeirrar söguspeki sem breskir
hughyggjumenn boðuðu. Sú skírskotun undirstrikar það hvernig
skoða má umfjöllun um íslenska menningu á þessum tíma í ljósi
togstreitu hughyggju og raunhyggju því að fátt gat brotið meira í
bága við hina pósitívísku lagaspeki, réttarraunhyggjuna, sem kennd
er við þá Jeremy Bentham og John Austin, en tilvísanir í forn laga-
ákvæði. Samkvæmt þeirri hugsun átti fortíðin ekkert erindi við laga-
setningar í samtímanum því að þær áttu að taka mið af aðstæðum í
tíma og rúmi og voru fyrst og fremst verk lögspekinga.22
Sú söguhyggja sem birtist í texta Blackwells virðist því undarleg
blanda af vísindahyggju í anda pósitívisma, hugmyndum um
hringrás sögunnar og fortíðina sem uppsprettu visku í anda þýskrar
hughyggju. Hughyggjan virðist ráðandi þegar Blackwell setur fram
söguskoðanir sínar, vísindahyggjan þegar um er að ræða hug-
myndir um aðferðir og lestur heimilda. Þetta virðist þó ekki einhlítt
því að hugmyndir hans um heimildagildi Íslendingasagna virðast
af allt öðrum toga:
Við ættum svo sannarlega að taka því með fyrirvara að sumir
atburðanna í þessum sögum hafi raunverulega átt sér stað:
hins vegar á sú afstaða líka við þegar við lesum annála frá mið-
öldum eða hina fjölmörgu frönsku endurminningarþætti frá
síðustu þremur öldum. Og hver lýsir riddaratímanum á eins
lifandi hátt og gert er í myndrænum verkum Froissarts? Gefur
einhver okkur sannari mynd af ólgandi sjálfstæði ítalsks lýð-
veldis á miðöldum en Giovanni Villani? Og varpa ekki endur-
minningar Saint Simon, og bréf Sévigné, skýrara ljósi á félags-
legar aðstæður í Frakklandi á tímum Lúðvíks XIV en hin ítar-
legasta söguritun?23
N O RT H E R N A N T I Q U I T I E S O G B L A C K W E L L 77
22 Sjá til dæmis Stefan Collini, Public Moralists. Political Thought and Intellectual
Life in Britain 1830–1930 (Oxford, 1993).
23 „We should certainly be inclined to doubt whether some of the incidents
related in these narratives actually occurred; but the same doubt exists when
we read the chronicles of the middle ages or any of the numerous French
memoirs of the last three centuries. Yet, where is the age of chivalry portrayed
Saga vor 2006-NOTA-2 26.4.2006 17:26 Page 77