Saga - 2006, Síða 147

gefur til kynna að dökkur litarháttur hafi ekki verið ráðandi tákn
fyrir Afríku í þessum heimildum, þrátt fyrir að vísun til dökkleits
litarafts feli oft í sér neikvæðan undirtón.
Í handritinu AM 435 12mo frá um 1500 bregður fyrir samsvör-
un með útliti manna og innræti, en talið er að handritið sé þýðing
úr Compendium theologicae veritates eftir Hugo Ripelin frá 13. öld.
Drepið er á dökkan húðlit í þessum texta, án þess að um augljóslega
vísun til Afríku sé að ræða og er textinn fyrst og fremst merkilegur
fyrir þau gildi sem hann tengir við ólíkan húðlit, án þess að setja
hann í samband við mismunandi hluta heimsins:
Svartur skinnslitur og blandinn meður litlum bláma sýnir
hrygga menn og í lunderni þunga. En þeir er með björtu blóði
skína og blandið meður litlum roða eru blíðir í viðurmæli og
léttir. Rauðlitaðir menn með blönduðum dökktum lit eru djarf-
ir og til reiði skjótir. Bleikur litur af kaldri náttúru sýnir lata
menn og svefnuga.
Næsta setning sýnir þó að þessir ólíku litir eru tengdir við lífshlaup
manneskjunnar en ekki ólíkar þjóðir: „bjart blóð með fögrum roð-
um hefir mest afl börnum, en rauður litur með ungum mönnum,
dökkur litur með fullaldra mönnum en fölur litur með gömlum
mönnum […]“.119 Nokkru síðar er aftur vísað til húðlitar og virðist
þá átt við lit ólíkra hópa fólks:
Svartur skinnslitur segir mann slægan en hvítur skinnslitur og
nokkuð rjóður segir styrka menn og hugfulla. Ákaflega hvítur
skinnslitur með bleikum merkir þrotandi kraft og óstyrkt af of
kaldri náttúru. Eldslegur skinnslitur með skínöndum augum
snýst til æði. Meðal skinnslitur hvítur og svartur og bregði á
nokkuð brúnu sýnir mann með góðu hugviti og góðum sið-
um.120
Húðlitur er því bæði tengdur við lífshlaup manneskjunnar og at-
gervi. Tenging húðlitar við skapgerð var mikilvæg fram eftir öldum
og má t.a.m. sjá hana löngu síðar í flokkun Carls Linnés á mann-
eskjunni eftir húðlit.121 Sérstaka athygli vekur að þrátt fyrir að
svartur litur sé talinn fela í sér slæga manneskju, þá er hvítur húð-
litur ekki talinn jákvæður í sjálfu sér. Hér er því sjónarhornið á
litaraft mjög ólíkt því sem síðar varð.
Þ R I Ð J I S O N U R N Ó A 147
119 Snorri Sturluson, Heimskringla, bls. 88.
120 Snorri Sturluson, Heimskringla, bls. 91.
121 M. L. Pratt, Imperial Eyes: Travel Writing and Transculturation (London og New
York 1992).
Saga vor 2006-NOTA-2 26.4.2006 17:26 Page 147