Saga - 2006, Page 162

leiða hjá mér heimildir eða fyrri rannsóknir á því fyrirbæri sem ég
lagði undir. Ég vil þessu til stuðnings nefna eitt dæmi.
Guðmundur segir um umfjöllun mína um Norðurreið Skagfirð-
inga 1849 að það sé „hæpið að lesa mikið í ásakanir óþekkts bréfrit-
ara gegn Lárusi Thorarensen um forystu hans í norðurreið á meðan
engar heimildir finnast þeim til stuðnings“ (GH, bls. 221). Hér er
Guðmundur að gagnrýna þær ályktanir sem ég dreg af bréfi því
sem finna má í gögnum Þjóðskjalasafns um Norðurreið Skagfirð-
inga, en ónefndur bréfritari sakaði Lárus Thorarensen sýslumann
um að hafa skipulagt aðförina að Grími amtmanni Johnsen. Það
sem Guðmundi yfirsést í umfjöllun minni er að ég velti upp þeirri
spurningu af hverju íslenskir sagnfræðingar hafi hingað til sleppt
því að minnast á þetta bréf í umfjöllun sinni um atburðinn. Í áður-
nefndu bréfi er þess getið að fari svo að Pétur Havsteen verði gerð-
ur að amtmanni, muni Lárusi Thorarensen aldrei verða refsað fyrir
hlutdeild sína. Í ljósi þess að Lárus og Pétur voru tvöfaldir mágar
tel ég að það sé verðugt umhugsunarefni hvort eiginhagsmunir
hafi hér ráðið einhverju. Þessu til stuðnings mætti svo nefna að Að-
algeir Kristjánsson sagnfræðingur hefur vakið athygli á að ýmislegt
bendi til þess að tilraunir til að rannsaka Norðurreiðina til hlítar
hafi verið kæfðar af Bardenfleth dómsmálaráðherra í Kaupmanna-
höfn á árunum 1849–1850.26 Hér mætti ennfremur velta upp af
hverju Bang innanríkisráðherra lagði til að Lárus Thorarensen yrði
rekinn úr starfi um leið og Þjóðfundarmenn nokkrum árum síðar.
Sé litið í skjöl innanríkisráðuneytis sést að Trampe greifi nefnir Lár-
us aldrei á nafn en hann er rekinn á grundvelli „senere indkomne
opplysninger“. Vissulega má bera því við að bréfið sem hér um
ræðir sé án undirskriftar en það eitt getur tæplega dugað til þess að
því sé hafnað alveg sem heimild. Að styðjast við slíkar heimildir og
draga af þeim ríkulegar ályktanir á sér mörg fordæmi í íslenskum
sagnfræðirannsóknum. Til að mynda virðist önnur meginheimild-
in að baki kenningum Guðmundar Hálfdanarsonar um íhaldssemi
íslenskrar bændastéttar hafa verið bréf undirritað af „Fáfróði“. Þá
virðist hafa farið framhjá Guðmundi að ég nota orðalagið „indiker-
ar“, þ.e. gefur í skyn, þegar ég ræði heimildargildi ofannefnds
bréfs. Að mér takist ekki að koma því betur til skila að ég sé með-
vitaður um hættur þess að byggja á ófeðruðum bréfum sem heim-
ildum verður að skrifast á mitt orðafar. En hér væri kannski ekki
E I N A R H R E I N S S O N162
26 Einar Hreinsson, Nätverk och nepotism, bls. 230.
Saga vor 2006-NOTA-2 26.4.2006 17:26 Page 162