Saga - 2006, Page 178

að fleira væri þar að finna sem sannaði að ég hafði allan tímann met-
ið sögu þeirra og mína út frá forsendum sem stæðust ekki. Og það
reyndist líka vera svo og rifjaðist þá upp frásögn hans af því þegar
breska olíuskipinu El Grillo var sökkt inni á Seyðisfirði sumarið
1944. Hann hafði lýst þessum atburði fyrir mér í smáatriðum:
vélagnýnum, púðurlyktinni, sprengingum og eldhafi. Þetta var það
eftirminnilegasta sem hann hafði á ævi sinni upplifað. Þessi atburð-
ur var vissulega einstakur en það sem háði sögu hans var það að
hann fæddist ekki fyrr en tveimur árum seinna, árið 1946.
Ég rengi ekki sögu foreldra minna af atvikinu í stiganum. Þetta
gerðist, en ekki endilega eins og mér var sagt frá því — eða þess
heldur eins og ég man söguna. Þetta er þeirra minning um hvernig
þetta vildi til og ég virði þá minningu þar sem hún skiptir þau svo
miklu máli. Eina sem ég gagnrýni er hversu auðtrúa ég var og
hvernig ég nýtti söguna við að mynda mér skoðun á því hvernig
eitthvað hafði gerst.
IV.
Niðurstaða þessara hugleiðinga, ef einhver er, gæti verið sú að við,
sem tökum að okkur að fjalla um hið liðna, skyldum ætíð gæta þess
að virða niðurstöður þeirra rannsókna sem aðrir fræðimenn setja
fram. Hvernig sú niðurstaða er fengin og út frá hvaða heimildum er
síðan grundvöllur þeirrar gagnrýni sem nauðsynleg er til að gefa
viðkomandi rannsókn líf. Því það hlýtur að vera viðleitni og mark-
mið allrar sagnfræðilegrar orðræðu að leita eftir nýjum leiðum til
skilnings og þar má ekki útiloka neitt. Hver hefur sínar eigin áhersl-
ur og áhugasvið en ég hallast að því að þegar öllu er á botninn
hvolft þá megi alltaf nýta eitthvað úr öllum texta sem til verður.
Markmiðið er að nálgast það sameiginlega markmið okkar að vita
meira um og skilja betur það sem gerst hefur. Ekki til að vita hvern-
ig það gerðist nákvæmlega, því að það veit enginn og enginn mun
nokkurn tíma komast að því. Heimildin, uppruni hennar og túlkun
viðkomandi fræðimanns á henni, er ávallt bundin svo miklum tak-
mörkunum að við skyldum alltaf stíga varlega til jarðar þegar kem-
ur að því að dæma eða treysta því sem við teljum réttara.
S VAVA R H Á VA R Ð S S O N178
Saga vor 2006-NOTA-2 26.4.2006 17:26 Page 178