Saga - 2006, Qupperneq 180

tíð sem hafði verið lítils metin fram að því. Með skrifum sínum og
rannsóknum á íslenskum byggingararfi lagði hann grunninn að
þeirri húsverndarhreyfingu sem óx fram með 68-kynslóðinni.
Fræðimennska Harðar Ágústssonar verður ekki skilin til hlítar
nema haft sé í huga að þar talar myndlistarmaður, módernisti og
eldhugi af kynslóð strangflatarmálara 6. áratugarins sem jafnframt
var undir áhrifum af ítalskri endurreisnarlist. Áhugi Harðar
Ágústssonar á fortíðinni var til kominn vegna þeirrar sannfæringar
að lexía sögunnar hafi gildi sem fordæmi fyrir skapandi vinnu í
samtímanum. Fyrir listamanninn Hörð varð það að uppgötva hið
sama og að skapa. Þetta á ekki aðeins við um sýn hans á heimildir
og viðfangsefni, heldur einnig niðurstöður rannsókna hans sem oft-
ar en ekki hafa birst í formi teikninga og jafnvel heilla bygginga.
Bækur Harðar Ágústssonar hafa sérstöðu meðal íslenskra fræði-
rita. Í þeim einskorðast framlag höfundarins ekki við textaskrif og
myndgreiningu heldur er öll sjónræn framsetning efnisins, grafísk
hönnun og umbrot, hans eigið hugverk. Texti, myndefni og bókar-
form mynda eina listræna heild. Fræðirit Harðar eru sjónlistaverk í
sjálfu sér, enda höfundurinn í hópi helstu brautryðjenda í íslenskri
bókahönnun. Þá eru mörg rit hans um íslenska húsagerðarsögu
öðrum þræði kennslubækur í sjónmennt, þar sem áhersla er lögð á
hin sameiginlegu lögmál formrænnar mótunar í ólíkum listgrein-
um. Bakgrunnur Harðar sem myndlistarmanns olli því að sýn hans
á hið sögulega viðfangsefni varð önnur en hjá sérfræðingum í forn-
leifafræði, sagnfræði, listfræði og arkitektúr.
Hörður Ágústsson fæddist í Reykjavík 4. febrúar árið 1922. For-
eldrar hans voru hjónin Guðrún Guðmundsdóttir og Ágúst Mark-
ússon veggfóðrarameistari. Sem barn dreymdi hann um að „verða
arkitekt frá fimm á morgnana til hádegis en málari eftir hádegið“.2
Í Menntaskólanum í Reykjavík valdi hann stærðfræðideild því að
hugurinn stóð til náms í arkitektúr. En það var ekki auðsótt mál þar
sem Evrópa var lokuð vegna stríðsins og Ameríka ekki inni í mynd-
inni. Eftir stúdentspróf 1941 lá leið Harðar í Handíðaskólann þar
sem Þorvaldur Skúlason og Kurt Zier voru kennarar hans í mynd-
list. Á sama tíma stundaði hann nám í tækniteikningu við verk-
fræðideild Háskóla Íslands, vann á teiknistofu og sótti einkatíma í
arkitektúr hjá Einari Sveinssyni borgararkitekt. Á endanum átti
P É T U R H. Á R M A N N S S O N180
2 „Vísindasjóðsstyrkþegi: Hörður Ágústsson rannsakar íslenska byggingarlist“,
[viðtal], Þjóðviljinn, 9. ágúst 1964.
Saga vor 2006-NOTA-2 26.4.2006 17:26 Page 180