Saga - 2006, Page 217

ættismenn, a.m.k. í orði. Því gæti ekki allt hafa logað þar í ófriði á einhverju
tímabili rétt eins og hér á landi svo að jafnvel gekk nærri samfélaginu?
Kannski hafa erfiðar samgöngur á Grænlandi komið í veg fyrir víðtæk-
an ófrið. Guðmundur gerir það gott þegar hann lætur okkur í té greinar-
gerð fyrir því hvaða svæði lágu innan þess Grænlands sem norrænir menn
þekktu og kölluðu þessu heiti. Hann hefði gert enn betur með því að fræða
okkur um það hversu stórt þetta land er að flatarmáli og hvernig það er yfir-
ferðar. Það hlýtur að hafa haft veruleg áhrif á það hvernig samfélagið þreifst
og þróaðist. Örnefnakort hefðu einnig verið kærkomin viðbót við
staðháttalýsingu bókarinnar en kannski bauð brotið ekki upp á þá útfærslu.
Um tíma virðist norræna samfélagið á Grænlandi hafa verið talsvert
öflugt þótt þar væri aldrei margmennt. Guðmundur birtir rökstudda
ágiskun Niels Lynnerups sem taldi að norrænir Grænlendingar hefðu
varla orðið mikið fleiri en 3000, sem flestir fræðimenn telja varlega áætlun.
En þetta fólk reisti veglega kirkju á biskupssetrinu í Görðum, aðra í Hvals-
ey og gerði áveitur og ýmis merkismannvirki önnur sem ekki hefur verið
komið í kring nema með góðu skipulagi. Hvort að baki því skipulagi var
kúgun valdamikilla höfðingja eða það byggðist á vilja og getu Grænlend-
inga til að standa saman að mikilsverðum samfélagsframkvæmdum vitum
við ekki.
Norrænir menn voru komnir á hjara veraldar með lífshætti sína og
þjóðskipulag þegar þeir stigu fæti á Grænland og hafa þurft að leysa úr
mörgu til að halda því uppi eins og þeim líkaði. Áfengi var talið nauðsyn-
legt til skemmtana og trúariðkana en ekki reyndist hlaupið að því að fram-
leiða það í landinu og verslun við vínþjóðir alla tíð stopul. (Voru Grænlend-
ingar kannski þeirra erinda á Nýfundnalandi að brugga berjavín og er það
í rauninni Vínland?) Járn var þar heldur ekki að hafa, a.m.k. er álitið að nor-
rænir Grænlendingar hafi ekki stundað rauðablástur. Þessi vandkvæði og
fjöldamörg önnur yfirstigu norrænir Grænlendingar í hálft árþúsund áður
en þeir hurfu af vettvangi. Guðmundur reifar ýmsar hugmyndir um það
hvernig á því gat staðið að norræna samfélagið á Grænlandi lagði upp
laupana. Eins og margir lesenda Sögu þekkja ugglaust eru tilgátur um hvarf
norrænu Grænlendinganna fjöldamargar og væri það verkefni í sérstakt rit
að fara ofan í saumana á þeim öllum. Það er því ekki aðfinnsluefni að Guð-
mundur lætur við það sitja að segja stuttlega frá þeim helstu. Enginn veit
fyrir víst hvort norrænu landnámsmennirnir á Grænlandi hafa flutt með
sér vísinn að endalyktum samfélagsins í menningu sinni og siðum og nor-
ræn miðaldamenning einfaldlega mætt ofjarli sínum í aldalangri glímunni
við Grænland eða hvort aldauðinn stafaði af utanaðkomandi orsökum,
stóráfalli af einhverju tagi eða hamförum svo sem sóttum eða sjóránum.
Sumir telja að síðustu Grænlendingarnir hafi flutt úr landi af sjálfsdáðum,
en hvert? Guðmundur stingur upp á Íslandi, en gætu þeir ekki allt eins og
jafnvel fremur hafa siglt til Noregs ef þetta var raunin? Slíkum spurningum
verður væntanlega ósvarað enn um sinn svo óyggjandi sé.
R I T D Ó M A R 217
Saga vor 2006-NOTA-2 26.4.2006 17:27 Page 217