Saga - 2007, Blaðsíða 131

lára magnúsardóttir
Syndin fyrir dómstóla
Um lagagildi skriftaboða og tengsl syndar og glæps
í refsirétti og dómskerfi kirkjunnar á síðmiðöldum
Form leg me› fer› synd ar í rétt ar kerfi kirkj unn ar á sí› mi› öld um ver› ur hér
í brennid epli. fietta efni ver› ur ekki kann a› a› gagni nema jafn framt sé tek -
in af sta›a til fless hvern ig lög brot voru me› höndl u› í dóms kerf inu, en
hvort tveggja haf›i bann fær ingu í för me› sér. fiví er spurt hver mun ur inn
hafi ver i› á synd og glæp, minna banni og meira banni. fiótt a› grein ing
meira og minna banns hafi skipt miklu í me› fer› brota mála, og ákve› inn
mun ur hafi ver i› á synd og glæp sam kvæmt skil grein ingu, er flví hald i›
fram hér a› mik il væg tengsl hafi ver i› milli kerf anna tveggja sem bæ›i
varpi ljósi á máls me› fer› dóm ara og hafi mikla fl‡› ingu var› andi túlk un -
ar mögu leika fræ›i manna á heim ild um frá dóm stól um á sí› mi› öld um. Í
fleim til gangi a› varpa ljósi á fletta eru fyr ir mæli emb ætt is manna kirkj unn -
ar á sí› mi› öld um um úr lausn brota mála tek in hér til um fjöll un ar. Hug a›
er a› merk ingu hug taka og gildi skrifta bo›a í rétt ar kerfi kirkj unn ar sko› u›
og s‡nt fram á a› flau eru ekki heim ild um lagaum hverfi e›a dóms kerfi sí› -
mi› alda.
Hér er fjall a› um hvern ig brot á bo› um kirkj unn ar sem töld ust
leyni leg á sí› ari hluta mi› alda tengd ust op in beru dóms kerfi kirkj -
unn ar. Me› fless um brot um er átt vi› synd ir sem leiddu til banns -
á fell is og bætt var fyr ir í „innra“ dóms kerfi kirkj unn ar (for um
intern um). Í flessu sam bandi er mik il vægt a› taka af stö›u til merk -
ing ar hug tak anna innra svi› og „ytra“ svi› (for um extern um), en
flessi hug tök ná yfir skipt ingu á stjórn un kirkj unn ar í tvær meg in -
ein ing ar. fietta stjórn skipu lag var› ekki til fyrr en upp úr mi›ri 12.
öld og á flví a› eins vi› tím ann sem fylgdi í kjöl far i›. Hug tök in
„höf u› synd“ og „synd“; „skrift ir“, „yf ir bót“ og „af lausn“; „skrifta -
bo›“ og „lög“; „and legt“ og „trú ar legt“ eru einnig lykl ar a› um -
fjöll un um hi› „meira bann“ (excomm un icatio mai or) og hi› „minna
bann“ (excomm un icatio minor). Of an greind hug tök eru öll hluti af
sama kerfi og tengj ast flví inn byr› is. Merk ing hvers og eins fleirra í
mi› alda heim ild um ver› ur ekki skil in nema í sam hengi vi› merk -
ingu hinna.
Saga XLV:1 (2007), bls. 131–159.
Saga vor 2007_Saga haust 2004 - NOTA 1/28/12 7:57 PM Page 131