Bókasafnið - 01.07.2018, Blaðsíða 65

Bókasafnið 42. árg – 2018 65
Nú eru mörg börn og ungmenni með símann eða spjald-
tölvu á náttborðinu, tæki sem bjóða upp á sífellt streymi
af því sem næst ókeypis afþreyingu, allan sólarhringinn og
beintengingu við félaga og fólk um heim allan. Við þetta,
og ýmislegt fl eira, þarf bókin að keppa. Leikurinn er ójafn
og íslensk stjórnvöld verða að horfast í augu við að íslenskar
barnabækur þurfa sértækan stuðning. Hér er ekki þörf á
enn einu lestrarátakinu heldur varanlega betri aðbúnaði að
greininni. Barnabókahöfundar þurfa að geta lifað af skrifum
og þroskað hæfi leika sína. Útgefendur þurfa í það minnsta
að geta komið út á núlli þegar þeir gefa út barnabók og
síðast en ekki síst þurfa öll börn að hafa góðan aðgang að
barnabókum sem falla að þeirra áhugasviði, lestrargetu
og þroska. Góð skólabókasöfn þar sem metnaðarfullir
bókasafnsfræðingar eða -kennarar starfa og nóg er til af
bókum eru vænlegustu staðirnir til að ná til krakkanna. Það
er mikið í húfi , ekki bara fyrir börnin sjálf, heldur þjóðina
alla enda er læsi einn af þeim þáttum sem skipta sköpum
til að segja til um framtíðarhorfur barnanna okkar og þar
með samfélagsins alls. Það er ekki sjálfgefi ð að örtungumál
eins og íslenska lifi . Ef svo á að vera þurfum við að tryggja
börnunum okkar fj ölbreyttar bækur sem þau vilja lesa sem
endurspegla samtíma þeirra og uppruna. Markaðurinn mun
ekki bjarga tungumálinu okkar.
Hér verður fj allað í stuttu máli um lokaverkefni mitt til MLIS gráðu um notkun bókameðferða til að takast á við vandamál grunnskólanemenda. Við-
fangsefnið hefur ekki verið mikið rannsakað á Íslandi og
lítið til um það á íslensku. Í skólum landsins hefur hugtakið
bókameðferð ekki fest sig í sessi þó að kennarar noti að-
ferðina stundum ómeðvitað með nemendum sínum. Rann-
sókn þessi bætir því nýrri þekkingu í gagnabanka grunn-
skólanna og einnig upplýsingafræðinga á Íslandi.
Tilgangur verkefnisins var að kynna fyrir kennurum bóka-
meðferð og kosti þess að nýta hana við kennslu. Rann-
sóknir hafa sýnt að það er auðveldara fyrir kennara að taka
á stríðni og einelti með bókameðferð. Þegar nemendur fara
að samsvara sig persónum eða aðstæðum í sögunni byrja
þeir að skilja að svona lagað gerist ekki bara í sögum heldur
í alvörunni líka og jafnvel í þeirra nemendahópi. Með lestri
sögunnar læra þeir líka að margar lausnir geta verið til á
vandamálinu. Að auki eiga þeir sem fi nna til samsvörunar
með sögupersónunum hvað mesta möguleika á að tala um
tilfi nningar sínar með bókina sem þungamiðju (Iaquinta og
Hipsky, 2006).
Markmið rannsóknarinnar var tvíþætt. Annars vegar að
kynna bókameðferðir fyrir kennurum og hinsvegar að
gefa þeim hugmyndir hvernig nýta megi slíkar meðferðir
í kennslustofunni. Til að ná markmiðum mínum not aðist
ég við eigindlegar rannsóknaraðferðir. Ég ræddi við þrjá
reynslumikla kennara á mismunandi stigum grunnskólans
og fylgdist með opnum útlánstíma á skólabókasafni í einum
grunnskóla á Norðurlandi, en ein tegund bókameðferða er
að aðstoða einstaklinga við val á bókum og ræða við þá um
efni bókanna að lestri loknum.
Þar sem að rannsóknarefni ritgerðarinnar er ekki vel þekkt
hér á landi fannst mér óþarfi að taka fl eiri viðtöl en þessi
þrjú. Þetta úrtak er því mjög lítið
og ekki hægt að alhæfa neitt um
niðurstöður.
Hvað er bókameðferð?
Einfaldasta skilgreining bókameðferðar (e. Bibliotherapy) er
einfaldlega ferlið að rétta einstaklingi réttu bókina á réttum
tíma ( Jones, 2006). Almenn útskýring hugtaksins er kerfi s-
bundin notkun bóka til að hjálpa einstaklingnum að takast
á við andleg, líkamleg, tilfi nningaleg og félagsleg vandamál
(Tukhareli, 2011).
Margir hafa sett upp lista yfi r helstu markmið bókameð-
ferða og þó að listarnir séu ekki allir nákvæmlega eins þá
virðast fl estir vera nokkuð sammála um hvað bókameðferðir
snúast um í meginatriðum. Eftirfarandi lista gerði J.T.
Pardeck (1995) þar sem hann segir að bókameðferðir eigi
að:
1. Gefa ákveðnar upplýsingar.
2. Gefa innsýn í ákveðna reynslu eða aðstæður.
3. Sýna fram á að til eru fl eiri en ein lausn á hverju vanda-
máli.
4. Stuðla að umræðu um hvert vandamálið sé í raun og
veru.
5. Finna ný gildi og viðhorf með því að eiga samskipti við
aðra.
6. Hjálpa lesandanum að skilja að hann er ekki sá fyrsti
sem upplifi r ákveðið vandamál.
Notkun bóka til að mennta nemendur er ekki ný kennslu-
aðferð og bókameðferð hefur í rauninni alltaf verið til því
það er engin nýjung að foreldrar nýti sögur til að leiðbeina
börnum sínum (Stamps, 2003).
„Bækur hafa mátt til að þroska einstaklinginn“
notkun bókameðferða til að takast á við vandamál grunnskólanemenda
Sigríður Ásta Björnsdóttir hefur lokið B.Ed. prófi frá Kennaraháskóla Íslands auk MLIS
gráðu í bókasafns- og upplýsingafræði og starfar nú á Bókasafni Háskólans á Akureyri.