Bókasafnið - 01.07.2018, Blaðsíða 14

14 Bókasafnið
miður horfið. Eina heildstæða tölfræðin sem er til, er dregin
úr Gegni. Það má því segja að almenningsbókasöfnum og
skólasöfnum hafi verið úthýst úr ráðuneytinu.
Samkvæmt bókasafnalögum á að starfa Bókasafnaráð. Það
var skipað til fjögurra ára 2013, en starfaði ekki nema fyrsta
árið og svo gerðist ekki neitt. Það var aftur skipað nýtt
Bókasafnaráð haustið 2017 en það hefur ekki hist. Ráðið
hefur ákveðin verkefni, en það á að vinna að stefnumörkun
um starfsemi bókasafna í samvinnu við Lbs-Hbs, að setja
reglur um söfnun og úrvinnslu tölfræðilegra upplýsinga,
að setja Bókasafnasjóði úthlutunarreglur, að veita umsögn
um styrkumsóknir úr Bókasafnasjóði og að sinna öðrum
verkefnum á sviði málefna bókasafna samkvæmt nánari
ákvörðun ráðherra. Með Bókasafnasjóði er möguleiki á að
styrkja rannsóknir í faginu. Það hefur því miður aldrei kom-
ið króna í þennan sjóð, sem er sorglegt þar sem bókasöfnin
hafa ekki marga aðra möguleika á að sækja í sjóði. Gerð
var tillaga um 5 milljónir króna í sjóðinn í fjárlagavinnunni
fyrir 2018, en ég veit ekki enn hvernig það endaði. Fyrsta
verkefni Bókasafnaráðs ætti að vera gerð úthlutunarreglna
fyrir sjóðinn. Landsbókavörður og forstöðumaður Hljóð-
bókasafnsins eiga sæti í Bókasafnaráði, en þau bókasöfn eru
sérstaklega nefnd í bókasafnalögunum. Það hefur enn ekki
verið haldinn fundur í nýja ráðinu. Þetta er ekki nógu góð
stjórnsýsla og þyrfti að breyta.
Þetta er nú ekki há upphæð?
Nei, en vonandi er þetta bara byrjunin. Ef það fást árlega
fjámunir í sjóðinn væri hægt að úthluta þeim í rannsóknir á
sviði bókasafnamála eða þróun nýrra þjónustuþátta. Þarna
hefur okkur farið aftur, en sjóðurinn gæti orðið mikil lyfti-
stöng ef hann fengi að eflast.
Hlutverk almenningsbókasafnanna hefur einnig breyst.
Áður fyrr safnaði fólk öllu, því úrvalið og framboðið var
miklu minna, en umhverfið er gjörbreytt. Almennings-
bókasöfnin hafa víða þróast út í að vera alhliða menningar-
miðstöðvar í sínu sveitarfélagi. Mér finnst það góð þróun
og mjög margt skemmtilegt er að gerast hjá þeim. En ég
heyri á sumum, að þeim finnst full mikið af viðburðastandi,
þannig að fólk þarf að finna þarna jafnvægi. Söfnin þurfa
einnig að vera opin fyrir nýjum eða breyttum verkefnum
sem gagnast samfélaginu sem verið er að þjóna, svo sem
vinna með öðrum söfnum eða menningarstarfsemi, eða vera
ferðamanna- og upplýsingamiðstöðvar. Sveitarfélögin eiga
að reka bókasöfn samkvæmt lögum en ef þau þróast yfir í
lokaðar einingar sem taka ekki mið af nærumhverfinu, þá
fer fólk að hugsa: ,,Hvað er að gerast á bókasafninu, sem fær
svo mikið úr sameiginlegum sjóðum, en vill ekki taka þátt í
neinu? Lokum því bara!“ Í bókasafninu á að reka þá þjón-
ustu sem sveitafélagið fer fram á, svo fremi að hún rími við
lögin og faglegar forsendur.
Þú ert að segja að upplýsingafræðingar verði að
vera opin fyrir að bókasöfnin séu með alls konar
þjónustu?
Já, ég lít á bókasöfn sem þjónustu og aflvaka í hverju sam-
félagi og þau þurfa að vera sveigjanleg. Það getur verið afar
misjafnt hvað hentar á hverjum stað. Víða erlendis hafa
bæði almenningsbókasöfn og háskólabókasöfn komið á fót
smiðjum, hljóðverum eða tilraunaverkstæðum og Borgar-
bókasafn er að gera tilraunir með þetta. Tilgangurinn er að
kenna fólki að nýta tæknina og einnig að vinna með efnvið
safnanna svo sem gagnasöfn, textasöfn og fleiri. Lbs-Hbs
hefur ekki farið út á þessar brautir, en það væri til dæmis
gaman að taka þátt í hakkaþoni. Þegar tölvunarfræðingar og
bókasafnsfræðingar eru saman í hóp, þá er stundum hægt að
flytja fjöll.
Hver er framtíðarsýn Landsbókasafnsins?
Á afmælisárinu 2018 hafa verið valin rúmlega 20 verkefni
sem ráðist verður í til að halda upp á 200 ára afmæli safns-
ins. Þar má meðal annars nefna fyrirlestraröð, sýningu um
sögu safnsins og aðra um bókverk, auk smærri sýninga,
útgáfu bókar þar sem starfsfólk fjallar um ýmislegt sem það
er að fást við eða er varðveitt í safninu, það verða ráðstefnur
og málþing. Allt útlit eins og vefumhverfi, prentefni, bæk-
lingar og fleira verður endurhannað og nýtt merki hefur
verið kynnt. Einnig verður reynt að gera safnið og verkefni
þess sýnilegra í fjölmiðlum á árinu. Þá erum við að færa
okkur meira á samfélagsmiðla og viðburðir í safninu á af-
mælisári eru birtir á YouTube rás safnsins. Starfsfólkið fer i
skemmti- og fræðsluferð, haldin verður stórafmælisveisla og
svo framvegis.
Stefnan okkar til fimm ára Þekkingarveita í allra þágu er
að renna út og síðari hluta ársins hefst undirbúningur fyrir
nýja fimm ára stefnu. Þjónusta við notendur á að vera í
fyrirrúmi, bæði í safninu og í netheimum. Hún á að vera í
sífelldri endurskoðun og þar er markmiðið að auka sjálfs-
afgreiðslu, að fólk finni það sem leitað er að og geti rekið
sín erindi í gegnum vefi safnsins, svo sem að lesa greinar,
hlusta, panta aðstöðu eða hópvinnuherbergi, taka frá bækur,
kaupa myndir, panta millisafnalán og svo framvegis. Í nýja
bókasafnskerfinu verður lögð mikil áhersla á að fólk geti
afgreitt sig miklu meira á netinu en nú er hægt. Þá er verið
að fara inn á nýjar brautir með lýsigögnin í kerfinu, opna
þau og tengja við önnur gögn og búa til opin tengd gögn
(Linked Open Data). Innleiðing RDA skráningarreglanna
er hluti af þessari þróun og framundan eru fleiri skref.
Safnkosturinn og starfsemin færist sífellt meira yfir á hið
stafræna. Útgáfan er eiginlega tvöföld, á pappír og öðrum
hefðbundnum miðlum en einnig stafræn, en stafræni hlut-
inn fer vaxandi. Áskorunin felst annars vegar í stafrænni
Úr viðgerðastofu