Bókasafnið - 01.07.2018, Blaðsíða 12

12 Bókasafnið
Þú minnist á eiginútgáfu á bókum en það er líka
í tónlistinni. Er þetta ekki eitthvað sem þarf stöð-
ugt að eltast við að reyna að finna og reyna að ná
utan um?
Starfsfólk safnsins vinnur eftir lögum um skylduskil og á að
þaulsafna öllu því efni sem tilgreint er í þeim. Síðan er efni
sem er á gráu svæði, bæði í prenti og tónlist, sem er ekki
skylduskilaefni. Það er kannski meira í ætt við handritaefni
svo sem efni af netinu, viðtöl, upptökur frá sérstökum við-
burðum eða flutningi, en er ekki beinlínis útgáfa og ekki selt
á markaði. Þannig að starfsfólkið þarf stöðugt að meta hvað
á að taka. Þarna kemur þjóðmenningarhlutverkið sterkt inn.
Til dæmis efni af YouTube?
Já, við höfum verið að taka efni þaðan. Safnið varð ekki
skylduskilasafn fyrir tónlist fyrr en 1974 og sú starfsemi fór
hægt af stað. Gamla Landsbókasafnið var mjög bóka- og
prentbundið, en smám saman hefur tónlistin fengið auk-
ið vægi. Ég hef lagt áherslu á að efla þennan þátt. Það er
enginn annar að safna tónlistar- og hljóðefni og halda utan
um það á sama hátt og við, þó að mikið efni sé til í RÚV.
Reynt er að safna skipulega út frá lögum um skylduskil, skrá
og flokka efnið og veita aðgang að því. Það skiptir mjög
miklu máli, því það er ekki nóg að safna í hillur og geymsl-
ur, ef enginn veit hvað er til eða hvernig á að komast í það. Í
safninu höfum við áratuga reynslu af þannig vinnu.
Eftir að áherslan á tónlistina jókst kemur í ljós mun blóm-
legri nótnaútgáfa en talið var og þá sérstaklega á fyrri hluta
20. aldar. Í Tónlistarsafninu var til talsvert af prentaðri
tónlist eða nótum sem ekki var til skráð í Lbs-Hbs. Þetta
efni hafði ekki sama vægi í safninu á árum áður og áherslan
var á öðrum sviðum. Eins er með myndefni, dægurprentið
og annað sérefni, að það fær nú meira vægi sem heimildir í
nýrri rannsóknum. Uppspretturnar eru orðnar miklu fjöl-
breyttari en áður var.
Þannig að fólk er að enduruppgötva efnið sem er
hér inni, að skoða hlutina út frá sjónarhorni sem
legið hefur falið og þannig er hægt að finna nýjar
upplýsingar?
Já, til dæmis í hönnun og prenthönnun, útliti á bókum,
bókbandinu, bókakápum, myndefni og svo framvegis. Í
skráningunni er aldrei tekið fram hver hannaði bókakápu
eða hver hannaði bókina, en áhuginn fyrir þessu er að
vakna. Sem dæmi má taka Hafstein Guðmundsson bóka-
gerðamann, hann var prentari og hönnuður og bjó til marga
fallega prentgripi. Listaháskólinn, Hönnunarsafnið og fleiri
hafa talsverðan áhuga á rannsóknum á þessu sviði. Þá er
allskonar efni sem býður upp á nýja möguleika að koma
inn. Hér áður beindist athyglin mjög að sagnfræði, hug- og
félagsvísindum, norrænum fræðum og svo raunvísindaefni.
Nú er fólk meira að skoða listir, myndræna framsetningu
og tónlistartengt efni og efni til hlustunar. Fólk horfir með
miklu víðara sjónarhorni á safnefnið en áður og sér ný tæki-
færi.
Þetta eru nýir hópar sem gera tilkall til og eru að
skoða þetta efni, sem hafa ekki fundist þeir eiga
neitt í þessu safni, og sjá allt í einu eitthvað nýtt
og að það er hægt að nota efnið?
Já, það má segja það og vonandi er það þannig. Fólk á
hverjum tíma uppgötvar eitthvað nýtt og skoðar hlutina frá
öðru sjónarhorni og sér nýja samstarfsfleti. Ég get tekið sem
dæmi sýninguna með efni frá útgáfufyrirtækinu Smekk-
leysu sem stendur nú uppi. Allt í einu er þetta pönkfyrirtæki
komið á safn. Þeim sem standa að Smekkleysu fannst þetta
nokkuð fyndið, en mér finnst þetta skipta máli. Kannski eru
pönkarar fyrri tíma í Handritasafninu? Þeir liggja þar vegna
þess að einhver hafði rænu á að hirða dótið þeirra, geyma
það og koma því á safn. Þannig að ég er mjög opin fyrir að
víkka aðfangastefnuna.
En síðan merkjum við líka breytingar á þjónustu bókasafna
í landinu. Sem dæmi má nefna að sum öflugu rannsóknar-
og sérfræðibókasöfnin eru að breytast og jafnvel gefa eftir.
Mikið af því efni sem þau þurfa á að halda er orðið rafrænt,
svo stofnanirnar þurfa ekki að reka stór áþreifanleg bóka-
söfn. Það er nóg að þar sé upplýsingafræðingur og áskriftir
fyrir rafrænt efni. Svo er hringt í Landsbókasafn og spurt
hvort áhugi sé fyrir að taka við bókunum og pappírstímarit-
unum. Það hafa komið hátt í tíu slíkar beiðnir síðastliðin
tvö ár.
Eruð þið þá að koma bókakostinum hingað í
Landsbókasafn?
Nei, við veljum úr og síðan er restinni komið annað eða
fargað, enda ber okkur ekki skylda til að varðveita það. Mik-
ið af efninu er komið á netið eða fólk kemst í það gegnum
Landsaðganginn eða eigin áskriftir. Fólk vill ekki eyða dýr-
mætum fermetrum í að geyma íslenska efnið, ef hægt er að
komast í það hér, á netinu eða í gegnum millisafnalán.
Takið þið við miklu af því?
Í hverri einustu heimsókn innheimtist íslenskt efni sem
vantar í safnið. Það eru aðallega skýrslur, innanhússútgáfur
og ýmis konar grátt efni, þannig að það er tekið vel í, þegar
hringt er. Við höfum verið að móta vinnureglur, því það
dugir ekki að flytja safnefnið til okkar og skella svo í lás.
Viðkomandi safn þarf að afskrá efnið í Gegni og annað í
þeim dúr og það er talsverð vinna. Kröfur um skjalastjórn í
stofnunum hafa aukist, og upplýsingafræðingar færast yfir í
þau verkefni og þá er bókasafni stofnunarinnar jafnvel ekki
sinnt.