Skírnir - 01.09.2013, Qupperneq 12

242
SVANUR KRISTJÁNSSON
SKÍRNIR
gjafarþingi þjóðarinnar, og 76% segjast beinlínis vantreysta því. Af
svörum fólks má ráða að ríkjandi viðhorf er að þingmenn hlusti ekki
á fólkið í landinu og sinni ekki hagsmunamálum þess. Djúp gjá
hefur myndast milli þings og þjóðar (Traust tilAlþingis 2013: 6,16-
31).
Segja má að límefni hvers lýðræðisríkis sé traust almennings á
ráðamönnum. Almennt vantraust í garð valdhafa er ótvíræð vís-
bending um lýðræðisbresti — að eitthvað hafi farið úrskeiðis í
þróun íslensks lýðræðis. Vönduð greining á gangvirki íslenskra
stjórnmála er mikilvæg forsenda þess að mögulegt sé að færa þau til
betri vegar og styrkja lýðræðið í landinu. Án þekkingar verða um-
bótatilraunir fálm út í loftið. Varla verður varanlega barið í þá bresti
sem við hvorki getum útskýrt né viðurkennt að séu til staðar.
Viðfangsefni þessarar greinar er að kanna hvort og að hve miklu
leyti hin sterku orð þeirra Guðmundar G. Þórarinssonar og Styrmis
Gunnarssonar, sem vitnað er til hér að ofan, eigi við rök að styðjast.
Margir hafa orðið til þess að taka undir orð þeirra og að vissu leyti
má segja að þessar skoðanir séu nokkuð almennar á Islandi. Hér
verður íslenska fulltrúalýðræðið og gangvirki þess kannað með því
að skoða lög um fiskveiðistjórnun og hina pólitísku umræðu kring-
um lagasetningar á því sviði. Byrjað er á að skoða stöðu fulltrúa-
lýðræðis í heimi lýðræðiskenninga og almenna eiginleika þess. Því
næst mun ég rannsaka ákvarðanatöku í kringum lögin um stjórn
fiskveiða árið 1990, en þar var mælt fyrir um gjaldfrjálsa úthlutun
veiðiheimilda til útgerðarmanna og frjálst framsal þeirra. Ákvarðanir
Alþingis skipta miklu um varðveislu lýðræðis í landinu. Lýðræðið
styrkist þegar lög eru sett í samræmi við óskir fólksins og almanna-
hag um leið og gætt er að grundvallarreglum réttarríkisins. Þá skap-
ast traust á milli ráðamanna og fólksins. Lagasetning í þágu forétt-
indahópa og sérhagsmuna grefur hins vegar undan því trausti sem
gefur lýðræðinu líf.
Fulltrúalýðræði og stjórnmdlaflokkar
Frakkinn Jean-Jacques Rousseau (1712-1778) mótaði mjög áhrifa-
mikla kenningu um lýðræði sem einkennist af áherslu á beint