Skírnir - 01.09.2013, Page 51

SKÍRNIR
LÝÐRÆÐISBRESTIR ... LÝÐVELDISINS
281
Lögin um fiskveiðistjórnun báru mörg merki fljótræðis. Undar-
legt hlýtur t.d. að teljast að úthluta veiðiheimildum án þess að
skilgreina ítarlega í lögum gagnkvæm réttindi og skyldur leyfis-
veitandans (ríkisvaldsins) og leyfishafans (tímabundins handhafa
veiðiheimilda). Afleiðingin er m.a. algjör réttaróvissa um eignar-
réttindi á veiðiheimildunum og hvort handhafar veiðiheimilda ættu
rétt á bótum væru þær afnumdar.
Skúli Magnússon (1997: 618) héraðsdómari hefur fjallað um
þessi álitamál og er niðurstaða hans m.a. sú að löggjafinn geti koll-
varpað kvótakerfinu, kveðið á um nýtt fyrirkomulag við fisk-
veiðistjórn og afnumið aflaheimildir án þess að handhöfum beri
bætur samkvæmt 72. gr. stjórnarskrárinnar. Jón Steinar Gunnlaugs-
son (1995) hæstaréttardómari kemst hins vegar að gagnstæðri
niðurstöðu. Báðir eiga eflaust skoðanasystkini í hópi dómara. I
dómsmálum varðandi skaðabætur af þessu tagi myndi niðurstaðan
væntanlega ráðast mjög af því hverjir skipuðu dóminn. Dómur
Hæstaréttar frá 18. nóvember 1993 ber merki um mikla réttarfars-
lega óvissu um eignarhald á veiðiheimildum en þar sagði að keyptar
varanlegar veiðiheimildir útgerðarfélags skyldu teljast til skatt-
skyldra eigna en ekkert var þar fjallað um þær veiðiheimildir sem
félagið hafði fengið úthlutað endurgjaldslaust (sbr. „Keyptur var-
anlegur kvóti ...“ 1993).
Þegar rýnt er í aðdraganda og málatilbúnað kringum lögin um
fiskveiðistjórnun blasir við að fulltrúalýðræðið virkaði ekki sem
skyldi. Stjórnmálaflokkarnir höfðu ekki mótað stefnu og fylgt henni
eftir; lagafrumvörp ríkisstjórnarinnar voru í grundvallaatriðum illa
úr garði gerð og Alþingi afgreiddi málið í mikilli tímaþröng. Ot-
gerðarmenn fengu hins vegar nánast allt sem þeir vildu og sjávar-
útvegsráðherrann, Halldór Ásgrímsson, hafði endurtekið leikinn
frá 1983 þegar fyrstu kvótalögin voru sett. Hann var hinn ótvíræði
sigurvegari — í umboði útgerðarmanna.
Endurreisn lýðveldisins
Sú uppgjöf íslenska fulltrúalýðræðisins fyrir valdi sérhagsmunaafla
sem hér hefur verið lýst vekur óhjákvæmilega upp áleitnar spurn-