Skírnir - 01.09.2013, Page 59

PÁLL SKÚLASON
Hvað er góður háskóli?
Hugleiðing um þróun bdskóla og ólík viðhorf
tilþeirra í samtímanum1
Inngangur
Háskólar hafa vaxið mjög á undanförnum áratugum og hlutverk
þeirra í samfélaginu virðast í senn hafa orðið æ fjölbreyttari og mikil-
vægari. I þessu sambandi má jafnvel ræða um ákveðinn velgengnis-
vanda sem sumir telja ógna eiginlegri háskólastarfsemi en aðrir hafa
til marks um jákvæða þróun. Ymsar kenningar hafa verið settar
fram um þessa atburðarás og ber þar hæst kenningar sem miða að
því að skýra hvernig háskólarnir séu að breytast úr hefðbundnum
fræðasetrum í þekkingarfyrirtæki sem standi í harðri samkeppni á
markaði. I þessari grein mun ég fjalla um þessar kenningar og
gagnrýna þær og leggja jafnframt eigið mat á stöðu háskóla í sam-
tímanum.
Kenning mín er sú að starfsemi háskóla lúti ákveðnum reglum og
vinnubrögðum sem tengjast öflun, varðveislu og miðlun þekkingar.
Þessar reglur og vinnubrögð taki ekki róttækum breytingum þótt
ytri aðstæður og álag, ný tækni og samskiptaform skapi háskól-
unum gjörbreytt skilyrði til að starfa. Eg hef í annarri grein leitast
við að skýra megineinkenni háskólastarfs eins og það hefur mótast
í aldanna rás þar sem ákveðin gildi eru í hávegum höfð og tilteknar
siðferðilegar forsendur liggja starfinu öllu til grundvallar.2 Þessi
gildi og siðferðilegu forsendur eru skýrt sett fram í svonefndri
1 Ég þakka Jóni Torfa Jónassyni, Magnúsi Diðrik Baldurssyni, Birni Þorsteinssyni
og Skúla Skúlasyni fyrir góðar athugasemdir og ábendingar.
2 Sjá grein mína „Kreppa háskóla og kjarni háskólastarfs" (Páll Skúlason 2007).
Skýra og góða greinargerð fyrir sögu háskóla, þróun þeirra og framtíðarhorfum
er að finna í riti Jóns Torfa Jónassonar (2008), Inventing Tomorrow’s University.
Skírnir, 187. ár (haust 2013)