Skírnir - 01.09.2013, Side 68

298
PÁLLSKÚLASON
SKÍRNIR
komið frelsi til að stunda rannsóknir sínar, var breytt í starfsmenn sem
reknir voru áfram af kröfunni um að uppfylla kvóta undir ströngu eftirliti
sérfróðra framkvæmdastjóra. Það er mjög vafasamt að nokkurn tímann
verði hægt að endurreisa hinn fyrri mátt prófessorsembættisins. (Coetzee
2007: 35)9
Málið er að sjálfsögðu töluvert flóknara en hér er gefið í skyn. Það
voru ekki aðeins ytri þvinganir sem háskólarnir urðu að beygja sig
undir, heldur kallaði innri þróun þeirra sjálfra á endurskipulagn-
ingu þar sem ekki varð komist hjá því að auka skrifræði til að halda
utan um þróun fræðanna sjálfra. Sagnfræðingurinn Walter Metzger
gerir greinarmun á tvenns konar vexti háskólanna, annars vegar
vegna ytri aðstæðna, einkum fjölgunar nemenda, sem hann kallar
„viðbragðsvöxt“ (e. reactive growth), og hins vegar það sem hann
nefnir „efnislegan vöxt“ (e. substantive growth) sem tengist vexti
fræðanna sjálfra.10
Hinn „efnislegi vöxtur“ felur í sér vissa sundrungu fræðaheims-
ins, en í reynd eru ný fræðasvið eða nýjar greinar yfirleitt afsprengi
eldri greina eða beinlínis undirgreinar þeirra. Þessi útvíkkun
fræðaheimsins hefur margvísleg áhrif á starf háskólanna, til að mynda
á skoðanir fræðimanna á því hvað sé mikilvægt að kenna, hvaða
fræðigreinar liggi öðrum til grundvallar og hvernig hinar ólíku greinar
tengjast innbyrðis. Fræðimennirnir hafa upp til hópa orðið sérfræð-
ingar á afmörkuðum sviðum, oft með takmarkaða sýn á fræða-
heiminn í heild sinni og sáralitla þekkingu á öðrum fræðigreinum.
Hin fræðilega þekking hefur bókstaflega splundrast í ótal hluta sem
erfitt er að henda hugmyndalega reiður á. I stað heimspekilegrar
yfirsýnar yfir heim vísinda og fræða er komið kerfisbundið skrifræði
9 „It was always a bit of a lie that universities were self-governing institutions.
Nevertheless, what universities suffered during the 80s and 1990s was pretty
shameful, as under threat of having their funding cut they allowed themselves to
be turned into business enterprises, in which professors who had previously car-
ried on their enquiries in sovereign freedom were transformed into harried em-
ployees required to fulfil quotas under he scrutiny of professional managers.
Whether the old powers of the professoriat will ever be restored is much to be
doubted."
10 Ég styðst hér við greinina „University Transformation“ eftir Burton R. Clark
(2002: 323-324).