Skírnir - 01.09.2013, Qupperneq 77

SKÍRNIR
HVAÐ ER GÓÐUR HÁSKÓLI ?
307
köllun sína.14 En ekki virðist vera mikill áhugi á að fylgjast með
þessari hlið þeirra og meta hana að verðleikum.
10. Þekking, eining og samfella háskólaheimsins.
Mat á stöðnnni
Nú er tímabært að skýra mína eigin afstöðu gagnvart þeim hug-
myndum sem fram hafa komið um þróun háskólanna. Eg mun setja
fram þrjár almennar ábendingar sem eiga allar að miða að því að
auka skilning okkar á heimi vísinda og fræða sem háskólarnir fóstra.
Fyrsta ábendingin lýtur að þeim áhyggjum sem hér hafa verið
gerðar að umtalsefni og ég veit að margir hafa af þeirri þróun há-
skólanna að einbeita sér fyrst og fremst að því að tryggja veraldlega
velgengni sína. Fjögur atriði, sem þegar hafa verið nefnd, skýra
þessa þróun: (1) breytt þjóðfélagsgerð sem veldur ytri þrýstingi og
sívaxandi álagi á háskólana, sem kemur meðal annars fram í fjölgun
nemenda, aukinni kröfu um skilvirkni og árangur, í alþjóðlegum
samanburði og harðnandi samkeppni; (2) sundrung fræðanna sjálfra
sem fylgir fjölgun viðfangsefna, aukinni sérhæfingu og tækni-
væðingu; (3) hnignun þjóðríkis og þjóðmenningar; og síðast en ekki
síst (4) markaðs- og einkavæðing í menntageiranum sem endur-
speglar þróun þjóðfélags þar sem lögmál efnahagslífsins og hörð
samkeppni um fjármagn eru lögð allri starfsemi og samskiptum til
grundvallar.
Helsta áhyggjuefnið er að háskólarnir skapi fræðimönnum
sínum ekki lengur þau skilyrði sem þeir þurfa til að geta helgað sig
fræðunum og einbeitt sér í friði fyrir skarkala heimsins; þeir þurfi
endalaust að sýna og sanna að þeir séu að standa sig samkvæmt
mælikvörðum um veraldlega velgengni, en ekki um eiginleg gæði
fræðastarfsins. Tilvitnunin í Coetzee hér að framan er í þessum
anda. Sem dæmi um áhyggjur hans má nefna uppmælingar- og
launakerfin sem nú tíðkast í háskólum. Þau séu ekki sérlega vel til
þess fallin að ýta undir frjóa og skapandi hugsun fræðimanna, þótt
14 Spænski heimspekingurinn Ortega y Gasset (1944) færir sannfærandi rök fyrir
því að meginköllun háskólans sé efling menningarinnar.