Skírnir - 01.09.2013, Page 84

ÁSTRÁÐUR EYSTEINSSON
íslensk málstefna, menning og
fræðastörf
Algengt er, á íslandi sem í öðrum löndum, að stjórnvöld séu
gagnrýnd fyrir að fylgja ekki yfirlýstri stefnu sinni í hinum ýmsu
málum — að athafnir fylgi ekki orðum. I menningarmálum er þessu
hins vegar gjarnan öfugt farið á Islandi. Þótt löngum hafi lítið þótt
fara fyrir heildrænni stefnumótun í þeim málaflokki (sjá Gest
Guðmundsson 2003) eiga opinberir aðilar þátt í ýmiskonar at-
hafnasemi sem við teljum til menningarlífs. Og kannski er það ævin-
lega rétt aðferð að lesa raunverulega stefnu út úr athöfnum fremur
en yfirlýsingum. Þegar sett eru lög má þó segja að gerð sé tilraun til
að láta þetta tvennt fara saman. Lagasetning er athöfn sem á að
tryggja ákveðna breytni og ekki þykir gott að samfélagið sitji uppi
með dauðan lagabókstaf.
Fyrir rúmum tveimur árum, þann 27. maí 2011, samþykkti
Alþingi lög um stöðu íslenskrar tungu og íslensks táknmáls þar sem
kveðið er á um að íslenska sé „þjóðtunga íslendinga og opinbert
mál á Islandi" og jafnframt „sameiginlegt mál landsmanna“ (Alþingi
2011: 1. og 2. gr.).1 Það hefur aldrei leikið mikill vafi á því að sú
menningarstefna eða menningarpólitík, sem framfylgt hefur verið af
hinum ýmsu stofnunum og samtökum, er annaðhvort heyra undir
ríkið eða njóta stuðnings þess, sé nátengd þjóðtungunni og þar með
þeim gildum sem fólk tengir við hana. En með lagasetningunni axla
stjórnvöld — ríki og sveitarfélög — með óyggjandi hætti ábyrgð í
þessum málum og skuldbinda sig til að gegna einu af lykilhlutverk-
unum í framtíðarsögu íslenskrar tungu. Þetta eru ekki lítil tíðindi í
lífi þessa tungumáls sem notað er daglega af smáum hópi manna á
1 í 3. grein laganna segir jafnframt um íslenskt táknmál að það sé „fyrsta mál þeirra
sem þurfa að reiða sig á það til tjáningar og samskipta og barna þeirra. Skulu
stjórnvöld hlúa að því og styðja.“ í 4. grein segir: „íslenskt punktaletur er fyrsta
ritmál þeirra sem þurfa að reiða sig á það til tjáningar og samskipta.“
Skírnir, 187. ár (haust 2013)