Skírnir - 01.09.2013, Qupperneq 154

384
ÁRMANN JAKOBSSON
SKÍRNIR
uppteknir af því að háskólamenn séu í tengslum við atvinnulífið
getur farið svo að þeir verði samdauna því og ófærir um að veita
kröftugt aðhald. Þegar farið er yfir ævi Lars verður aftur á móti ekki
komist að annarri niðurstöðu en hann hafi nálgast hvaðeina sem
hann hefur snert á eigin forsendum í stað þess að elta sjónarmið
annarra og þannig nýtt sér snerpu vísindamannsins í glímu við ýmis
samfélagsmál.
Gagnrýninn uppreisnarmabur mótast
Lars Lönnroth er ekki kominn af neinum aukvisum í vísinda- og
menningarlífinu. Hann er sonur hins kunna sagnfræðings Eriks
Lönnroth og systursonur gagnrýnandans Olof Lagercrantz. Faðir
hans var lærisveinn og arftaki sagnfræðingsins Curts Weibull. Þannig
liggur áhugaverður þráður til Lars Lönnroth frá gagnrýnni hugsun
Weibullbræðra, Curt og Lauritz, sem komu eins og eldibrandar í
norræna sögu fyrri alda í upphafi 20. aldar með því að draga í efa
frásagnir Heimskringlu um Svoldarorustu og heimildagildi fleiri
norrænna frásagnartexta frá 13. öld sem áður höfðu verið taldir
áreiðanlegar heimildir um sögu 9., 10. og 11. aldar og eru jafnvel enn.4
Eins og verða vill um fræðilegar nýjungar var gagnrýni Wei-
bullbræðra fálega tekið af fræðasamfélaginu almennt,5 en Lars
Lönnroth átti eftir að standa í svipuðum sporum síðar, að vísu ekki
sem hluti af sterku tvíeyki heldur aleinn, og var það líklega öllu
erfiðara hlutskipti. En þó að Lars væri brotinn af öflugu menntabergi
voru æskuár hans enginn dans á rósum og mótlæti á borð við
skilnað foreldra leiddu til óhlýðni og uppreisnargirni sem einnig
átti stundum eftir að sjá stað í fræðimennsku hans.
4 Þar má nefna bók Lauritz Weibull, Kritiska undersökningar i Nordens historia
omkring dr 1000 (1911), og bók Curt Weibull, Saxo: kritiska undersökningar i
Danmarks historia frdn Sven Estridsens död till Knut VI (1915). Báðir bræðurnir
helguðu gagnrýninni stað í titlum verka sinna enda var hún leiðarstef í þeirra rann-
sóknum.
5 í ýmsum greinum Halldórs Laxness um íslenskar miðaldabókmenntir kemur hins
vegar fram að hann tók mikið mark á gagnrýnni Weibullbræðra og þannig leit
hann á að sagnfræðileg þekking á Ólafi Tryggvasyni eins og hann birtist í Heims-
kringlu og öðrum íslenskum 13. aldar ritum væri goðsagnakennd.