Skírnir - 01.09.2013, Page 155

SKÍRNIR
ENGINN TÍMI FYRIR UMRÆÐU
385
Lars lærði bókmenntasögu í Uppsölum og þar kynntist hann ís-
lenskum miðaldabókmenntum. I umræðutímum í háskólanum setti
hann fram viðhorf til Brennu-Njáls sögu sem löngu síðar áttu eftir
að birtast á ný í bók hans um söguna, Njáls Saga: A Critical Intro-
duction (1976), bók sem enn sem komið er má óhikað kalla eitt
metnaðarfyllsta og nýstárlegasta fræðirit um þessa perlu íslenskra
miðaldabókmennta. Lars var meðal annars þeirrar skoðunar strax á
unga aldri að kristið hugarfar 13. aldar mótaði söguna mun rækilegar
en almennt var þá talið. Þótti þetta nokkur fífldirfska hjá stúdent-
inum (Dörrar, bls. 86) en áður en hann tæki að skipta sér frekar af
íslenskum bókmenntum hafði hann þegar vakið usla í sænsku bók-
menntalífi með gagnrýnni bók sem kallaðist Litteraturforskningens
dilemma (1961) og var því þegar orðinn víðkunnur (eða alræmdur)
í Svíþjóð þegar hann kom fyrst til Islands árið 1962.
Það leikur enginn vafi á því að almenn menntun Lars Lönnroths
í bókmenntum hefur komið að talsverðu gagni í Islendingasagna-
rannsóknum og auk þess gert það að verkum að sjónarhorn hans
var annað en flestra íslenskra fræðimanna á sviðinu. Þegar hann
kom fyrst til Islands fyrir rúmum fimmtíu árum var höfuðáhersla
flestra íslenskra bókmenntafræðinga á hina ævisögulegu rannsókn-
araðferð sem snerist meðal annars um að finna lifandi fyrirmyndir
að helstu persónum skáldverka.6 Fræðilegar rannsóknir voru ann-
ars fáar en á hinn bóginn mátti finna öfluga og stundum bitastæða
gagnrýni í blöðum og tímarit. Mat á gæðum bókmennta var greini-
lega álitið helsta hlutverk bókmenntafræðinga og þess gætti nokkuð
þegar kom að miðaldabókmenntum þar sem sumar þeirra þóttu
ólíkt merkilegri en aðrar, einkum ef þær voru raunsæjar, innlendar
og virtust ekki tengjast klerkum eða hirð. Enn eimir talsvert eftir af
því hugarfari hér á landi.
Hvað Islendingasögur varðar höfðu rannsóknirnar þróast frá
sagnfestu til bókfestu alla 20. öldina, með minnkandi áherslu á hinn
6 Þar má nefna mikil og merkileg rit Steingríms J. Þorsteinssonar um Jón Thor-
oddsen í tveimur bindum,/ó« Thoroddsen og skáldsögur (1943). Þessi áhugi á fyrir-
myndum skáldsagnapersóna og á ævisögum höfundanna er síst liðinn eins og
komast má að í samræðum við ýmsa íslenska bókmenntaunnendur og sést meðal
annars vel í bókmenntaþættinum Kiljunni á Ríkisútvarpinu.