Skírnir - 01.09.2013, Qupperneq 157

SKÍRNIR
ENGINN TÍMI FYRIR UMRÆÐU
387
Enga heimspeki, takk!
Þrátt fyrir heimspekilegt uppeldi áhrifavaldsins Sigurðar Nordals
voru rannsóknir á íslenskum miðaldabókmenntum lítt mótaðar af
heimspeki og „teoríu“ fyrir rúmum fimmtíu árum og lifði þar enn
arfur Finns Jónssonar í Kaupmannahöfn sem hafði sagt hróðugur í
endurminningum sínum að hann hefði aldrei „litið í fílósófíska
bók“ eftir að námi hans lauk.10 Auk heldur voru þær mjög mettaðar
af ýmsum tegundum þjóðernishyggju (með áherslu á hið íslenska á
Islandi en utan íslands stundum á hið norræna eða germanska) og í
íslensku bókfestukenningunni var sjónum einkum beint að hinu
ritaða fremur en hinu munnlega. Lars Lönnroth og ýmsir sam-
ferðarmenn hans af sömu kynslóð (og þar á meðal íslendingar) áttu
eftir að snúa öllu þessu við.
I þessu ljósi má lesa fjöruga lýsingu Lars á Islandsferð hans (bls.
139-45) þar sem hann sat meðal annars tíma við Háskóla Islands
hjá Einari Ólafi Sveinssyni. Fyrr í minningabókinni lýsir hann á
gagnrýninn hátt sænsku háskólaumhverfi 6. áratugarins sem ein-
kenndist reyndar af talsverðu frelsi stúdenta en um leið af pikkfastri
stéttaskiptingi og alræðisvaldi prófessora sem sumir settu stúd-
entum aðeins fyrir eigin bækur og prófuðu síðan úr þeim eins og
Biblíunni.
I Svíþjóð hafði hann samt kynnst umræðu í skólastofunni en á
Islandi var hún engin og frásögn hans af því þegar hann spurði Einar
Ólaf hvort það mætti vera „diskussion" í tímum hjá honum er
áhugaverð. Svar prófessorsins kom í næsta tíma og var á þá leið að
einn erlendur stúdent hefði óskað eftir umræðu en hann hefði eftir
nokkra íhugun komist að þeirri niðurstöðu að enginn tími væri til
slíks; hins vegar gætu menn rétt honum miða með spurningum eða
sjónarmiðum sem hann gæti síðan svarað skriflega eftir nokkra hríð
(bls. 143). Mikið vatn hefur runnið til sjávar við Háskóla Islands
síðan þá en ágætt er fyrir þá sem þar starfa að hafa í huga hversu
stutt er síðan háskólanámið snerist um hæga og alvörugefna fyrir-
lestra eins manns sem stóð beinlínis á háum stalli og ræddi texta sem
10 Ævisaga Finns Jónssonar eftir sjálfan hann, Safn Fraðafjelagsins X (1936), bls. 41.