Skírnir - 01.09.2013, Side 184

414
HEIMIR PÁLSSON
SKÍRNIR
Aldur kviðunnar
Um aldur Hallmundarkviðu hefur menn greint talsvert á. Þeir Arni
Hjartarson og Páll Bergþórsson vilja gjarna að kviðan verði tímasett
með borkjarna Grænlandsjökuls og skáldið hafi sjálft helst horft á
Hallmundarhraun brenna og haft spurnir af Eldgjárgosi ef ekki séð
það. Þetta gæfi okkur tímasetningu um miðja 10. öld og eftir því
velja þeir skáld sín. Tindur, fulltrúi Páls, var væntanlega fæddur um
960 og Þorvaldur, fulltrúi Árna, um 915. Kæmi því aldur þeirra
beggja vel við, en Þorvaldur holbarki að því leyti heppilegri að hann
hefði lifað bæði gosin. — Guðbrandur Vigfússon taldi kviðuna hins
vegar tæplega eldri en frá miðri 13. öld, Finnur Jónsson frá 13. öld
og þar sem Guðmundur Finnbogason taldi skáldið hafa séð gos í
Sólheimajökli 1262 verður kviðan væntanlega að vera nokkru yngri
en það. Guðni Jónsson áætlaði aldurinn frá 12. öld.17
Eina sæmilega áþreifanlega tímasetning er hér aldur handritsins.
Vatnshyrna brann að vísu 1728, en menn telja að hún hafi verið
rituð skömmu fyrir 1400. Eldri áreiðanlegar sagnir virðumst við
ekki hafa af texta kviðunnar og eftir þessu öllu yrði hún varla tíma-
sett nákvæmar en 950-1400!
Að sjálfsögðu er freistandi að fara aðrar leiðir og spyrja t.d. um
trúarbrögð. Páll Bergþórsson komst svo að orði:
Heiðin hugsun gegnsýrir allar atburðalýsingar. Jötunn er í aðalhlutverki í
kviðunni, og hvarvetna bregður kumpánum hans fyrir, en þung orð falla um
erkióvininn Þór. Þetta líkist ekki guðrækilegri frásögn Jóns Steingríms-
sonar af Skaftáreldum sem drottins tyftun og hörmungum „þó með stærri
biðlund og vægð en verðskuldað höfðum“. Auk þess er innlifun skáldsins
svo mikil að atburðirnir hljóta að hafa verið í fersku minni þess eða í það
minnsta heimildarmanna þess. Lýsingarnar eru trúverðugar og mjög sér-
tækar á köflum. Þess vegna er líklegt að Hallmundarkviða hafi verið ort í
heiðni á tíundu öld og af manni sem hafði aðgang að heimildum um jarðeld-
inn frá fyrstu hendi. (Páll Bergþórsson 2006)
Þetta er að mestu ágætlega athugað. Þó er rétt að benda á að hvergi
í heimsmynd Eddu er gert ráð fyrir öðrum vistarverum undir yfir-
17 Sjá um þetta Þórhall Vilmundarson 1991: ccv-ccvi.