Dagblaðið Vísir - DV - 08.06.2018, Síða 61

TÍMAVÉLIN 618. júní 2018
Á
rið 1983 stigu veitingamenn
á staðnum Gauk á Stöng
fram á sjónarsviðið og hófu
að bjóða upp á nýjung í
áfengismenningu Íslendinga, svo-
kallað bjórlíki sem var blanda
af pilsner og sterku víni. Aðrir
fylgdu í kjölfarið og upp hófst
sannkallað æði. Stjórnvöld gripu
í taumana en snerist sú aðgerð í
höndunum á þeim með þeim af-
leiðingum að sala á bjór var leyfð
árið 1989. Guðvarður Gíslason,
veitingamaður á Gamla Bíó, sem
rak Gaukinn á sínum tíma, ræddi
við DV um þennan stórmerkilega
drykk.
Breiddist hratt út
Guðvarður og fjórir félagar hans
opnuðu Gauk á Stöng þann 19.
nóvember árið 1983 á Tryggva-
götu 22 í Reykjavík. Var talað um
að bjórkrá væri að opna þó að sala
bjórs hefði verið óheimil síð-
an áfengisbannið var sett á árið
1915. Þegar áfengisbanninu
var aflétt árið 1935 var bjórinn
undanskilinn.
Það var hins vegar ekki
eigin legur bjór sem var seld-
ur á Gauknum heldur svo kall-
að bjórlíki, blanda af pilsner
og sterku áfengu víni. Hinir
framtakssömu ungu stofn-
endur Gauksins höfðu kynnst
samkomuvenjum erlendis,
sér í lagi í Þýskalandi, og vildu
færa þá menningu hingað til
lands. Ekki þurfti að borga sig
inn á staðinn og ekkert dans-
gólf til staðar. Þetta var eig-
inlegur pöbb sem bauð samt
einnig upp á mat og var opinn
lengur en aðrir staðir. Þetta greip
landann strax og fljótlega fóru
aðrir staðir að taka upp á þessu.
Guðvarður segir:
„Eftir að við byrjuðum með
bjórlíkið fór þetta að sjást á
öðrum stöðum eins og Hellinum,
Fógetanum og fleiri veitingastöð-
um víða um land sem vildu vera
með í trendinu.“
Fólk varð ágætlega drukkið
Hvað var í bjórlíkinu?
„Hver og einn staður var
með sína eigin uppskrift að því.
Uppistaðan var yfirleitt vodka,
kláravodka eða einhver týpa af
því. Svo voru menn að skella út í
þetta alls kyns bitterum og fleiru
til að fá meira eða öðruvísi bragð.“
Hvað var þetta sterkt?
„Það get ég ekki alveg sagt til
um en alla vega urðu menn ágæt-
lega drukknir af því. Við á Gaukn-
um vorum með einn líter af 40
prósent sterkum vodka á móti 18
lítrum af 2,25 prósent sterkum
pilsner. Ég get alveg viðurkennt
að við vorum ekkert endilega að
reikna út hversu sterkt þetta var.
Stundum drakk fólk of mikið af
þessu og misstu það út úr sér, rétt
eins og gengur og gerist í dag.“
Guðvarður segir að sjálfsagt
hafi drykkir svipaðir bjórlíki ver-
ið blandaðir í heimahúsum áður
en ekki í því formi þeir gerðu. Fólk
hafi blandað sterka drykki út í
pilsnerinn sinn rétt eins og gosið.
En á Gauknum og öðrum stöðum
var bjórlíkið sett á kolsýrukút og
afgreitt rétt eins og bjór.
Var þetta svipað og bjór á
bragðið?
„Já, ég get nú ekki neitað því. Á
þessum tíma var nánast ekkert til
nema lagerbjór með minna áfeng-
ismagni. Þessir craft-bjórar og
IPA-bjórar voru ekki til en reyndar
voru Belgar að framleiða einhvern
munkabjór í flöskum.“
Hvaða hópar voru það aðal-
lega sem drukku bjórlíki?
„Fólk af öllum stærðum og
gerðum, allur skalinn. Sérstak-
lega fólk sem hafði ferðast erlend-
is og jafnvel búið þar og þekkti
þessa menningu. Ég man eftir fé-
lagsskap nokkurra eldri karla sem
voru alveg vitlausir í að komast í
þetta á miðvikudögum eftir funda-
höld. Það var stemning í kringum
þetta og fólki fannst gaman. Þetta
hafði líka þau áhrif að lifandi tón-
list jókst á veitingastöðum. Við á
Gauknum vorum að selja mat og
það kom fjöldi fólks í hádeginu til
að borða og fá sér bjórlíki með. Á
tímabili vorum við með vel yfir
hundrað manns í hádeginu í mat.“
Keyrt undir bjórlíkisáhrifum
En tilkoma bjórlíkisins var ekki
aðeins glaumur og gaman fyrir
alla. Ríkisvaldið sá að þarna hafði
myndast æði og vildi stoppa þetta
í fæðingu. Fór svo að reglugerð
var sett af Jóni Helgasyni dóms-
málaráðherra um að drykkir yrðu
að vera blandaðir fyrir framan
gestina og því bjórlíki veitinga-
staðanna bannað í september árið
1985.
„Sumir höfðu áhyggjur af bjór-
líkisæðinu og það var verið að taka
suma undir áhrifum undir stýri og
þvíumlíkt. Jón var mikill templari
og einhverjir náðu að sann-
færa hann um að koma bann-
inu á. Jóni fannst hann líka vera
svikinn því við á Gauknum sótt-
um um veitingaleyfi eins og hver
annar en meirihlutinn af sölunni
hjá okkur var þessi drykkur.“
Umræða um að fólk væri að
keyra undir áhrifum bjórlíkis var
mjög hávær og skrifað um það
í blöðin. Einn varkár ökumaður
skrifaði í Morgunblaðið 8. nóv-
ember árið 1984:
„Þessir „sönnu“ Íslendingar
hvolfa í sig bjórlíkinu, dásama
kráarmenningu, fá sér tvær þrjár
kollur í viðbót og keyra svo heim!
„Hvað eru nokkrar bjórkrúsir?
Maður finnur varla á sér af þessu,“
er viðkvæði þessa fólks, sem
bragðar áfengi í fyrsta sinn á æv-
inni um 13 ára aldur og drekkur
síðan þá tegund, helst óblandað
brennivín.“
En góðtemplararnir urðu und-
ir í baráttunni og eftir að bjórlíkið
var bannað reiddist almenningur.
Guðvarður segir:
„Bannið á bjórlíkinu varð nú
aðeins til þess að æsa upp al-
menning og stuttu síðar fór fólk
að heimta að sala á bjór yrði leyfð
og árið 1987 var málið komið inn á
borð Alþingis. Bjórlíkið og bannið
á því hjálpaði til við að bjórinn yrði
leyfður.“
Í maí árið 1988 gekk í gegn laga-
setning sem heimilaði bruggun
og sölu bjórs yfir 2,25 prósentum
áfengismagns. 1. mars ári síðar var
bjórinn leyfður á Íslandi en bjór-
líkið sneri aldrei aftur. n
SÍMI SEM ÞÚ GETUR
TREYST Á
DUAL 12 MP MYNDAVÉL
NOKIA
7 PLUS
Bjórlíkið breytti drykkjumenningu Íslands:
„Sumir höfðu áhyggjur“
Kristinn Haukur Guðnason
kristinn@dv.is
„Á tímabili vorum við með vel yfir hundrað
manns í hádeginu í mat“
Tíminn 19. nóvember 1983